Размаўляць па-беларуску…

Пытанне - Адказ
Якія віды народных рамёстваў Беларусі вы ведаеце?- вышыўка, ткацтва, пляценне, ганчарства, разьба па дрэве
Якія сімвалы Беларусі вы ведаеце? - валошка, бусел, колас
Якія дзяржаўныя сімвалы нашай краіны вы ведаеце? - сцяг, герб, гімн
Якія беларускія народныя казкі вы ведаеце? - “Пра быка і яго сяброў”, “Жаронцы”, “Лёгкі хлеб”, “Не сілай а разумам”, “Лісіца – хітрыца”, “Як кот звыроў напалохаў”, “Селянін, мядзведзь і лісіца”, “Верабей і мыш”, “Кот Максім”.
Якія беларускія народныя святы вы ведаеце? - “Каляды”, “Гуканне вясны”, “Дажынкі”,“Багач”, “Сёмуха”, “Вадахрышча”, “Масляніца”, “Саракі”,“Спас”, “Валачобніцтва”, “Вялікдзень”, “Дзяды”, “Купалле“, “Пакровы”,
Якія рэкі і азёры ёсць у Беларусі? - Неман, Днепр, Березина, Сож, Припять. Озера: Нароч, Свитязь, Кромань
Любишь кататься – люби и саночки возить.- Любіш паганяць – любі і каня гадаваць.
У семи нянек дитя без глаза. - Дзе кухарак шэсць, там няма чаго есць.
Не имей сто рублей, а имей сто друзей. - Чалавек без сяброў, што печ без дроў.
Труд человека кормит, а лень портит. - Праца гадуе, а лянота марнуе.
Под лежачий камень вода не течет. -  Лежачы і грошы старэюць.

Беларускія прымаўкі і пагаворкі, якія ведаеце.

Хлеб у доме – гаспадар, на працы – друг, у дарозе – таварыш.

Вялікі кусок дзярэ раток.

Госць, не дзьміся – еш, што ў місе.

Чалавек галодны ні на што не годны. Адзін з’еш хоць вала – адна хвала, а як станеш з людзьмі есць – будзеш мець чэсць.

На смачны кусочак знойдзецца раточак.

Калі на стале гусь і парася, то работа хараша.

НАЦИОНАЛЬНЫЕ ИНСТРУМЕНТЫ БЕЛОРУССИИ

          Родословная этих инструментов тянется еще с конца 19-го века, когда ансамбли зарабатывали на хлеб насущный игрой на свадьбах, праздниках и просто народных гуляньях. Традиционными для белорусов являлись:

Скрипка

Цимбалы

Скрипка и цимбалы – струнные инструменты, что выдают звуки при помощи смычка (это скрипка) или ударов деревянных палочек (это цимбалы). Такие инструменты сложно назвать белорусскими национальными, ведь применяются они во многих музыкальных композициях народов мира.

А вот белорусская трехрожковая дуда – это уже символ национального стиля. Звук на этом инструменте выходит из отверстий трубки путем прохождения воздуха по стволу. Вообще в 19-м веке живая музыка с использованием дуды была признаком богатства празднества, ведь услуги дударя стоили не дешево. На свадьбы дударя приглашали в качестве посаженного отца.

Свадьба была настоящим испытанием для музыкантов. Существовала традиция: если игра цимбалиста пришлась по вкусу молодым, невеста повязывала на музыкальный инструмент поясок. Этот поясок был частью свадебного наряда. Позже именно по количеству привязанных поясков судили о качестве игры музыканта и всего ансамбля в целом.

Изначально для внешнего антуража музыканты использовали дудочки и бубны.

Но позже на их смену пришли гармошки.

Они создавались мастерами в аутентичном белорусском стиле и имели соответствующую национальную раскраску с колоритными узорами и орнаментами. Как правило, корпус делался из натурального дерева, клавиши – из кости, а меха - из кожи. Украшали гармошку узоры, нанесенные краской или прибитые в виде металлических накладок. Все это ручная работа народных умельцев.

Интересно, что даже инструменты для создания гармошек мастера делали, бывало, тоже вручную. Звуковые панели, которые непосредственно при нажатии на клавиши извлекали звук, заказывали за границей. Чаще в Германии. Потом мастер крепил эти панели к деревянному корпусу, устанавливал костяные клавиши, украшал резьбой и металлическими накладками. В последнюю очередь крепились кожаные меха.

Все это соединялось не гвоздями и шурупами, а с помощью специального клея, рецепт которого знал мастер. Для дальнейшего использования клей хранился в банке из жести в теплом месте (чаще под лампадкой). Подгонялось все до последнего миллиметра с помощью специального деревянного молоточка - киянка или доўбня.

Жалейка –язычковый духовой инструмент, на протяжении столетий бытовавший в основном в пастушьей среде и был хорошо распространён на Руси, в Белоруссии, Украине и Литве.

Это небольшая трубка, заканчивающаяся раструбом из коровьего рога. 
Жалейка – наиболее распространённый музыкальный инструмент, широко используемый в народных оркестрах.

Колесная лира народный струнный музыкальный инструмент с крупным удлинённым корпусом, иначе называемым, например, на Украине «рыле», а в Белоруссии – «лёра».

Колесную лиру нельзя назвать исконно белорусским инструментом. Она вошла в традицию белорусов и сложила здесь традицию лирников. Образ лирника связан со старцем-мудрецом, который под аккомпанемент лиры исполнял свои духовные стихи. 

Белорусский инструмент использовался как в музыке, так и на войне, как сигнальный. Музыкальная культура Белоруссии многогранна и уникальна, она обладает неповторимым колоритом и яркими национальными чертами. А музыкальные инструменты только способствуют в её формировании.

Представить жизнь человека без музыки - невозможно, но у каждой эпохи она своя. 

Мэта: фарміраваць пазітыўныя адносіны да Рэспублікі Беларусь, павагу і цікавасць да гісторыі і традыцый сваёй краіны, папоўніць веды аб Беларусі.

Рэквізіт:маршрутныя лісты для каманд-удзельніц;пытанні да кожнай станцыі; лісточкі, на якіх напісаны прозвішчы беларускіх паэтаў.

Музыкальнае суправаджэнне: мелодыя песні “Завешся ты ласкава Белай Руссю”/муз. Л.Захлеўнага, сл. І.Лучанка/

Вядучы:/на фоне мелодыі “Завешся ты ласкава Белай Руссю”/

              О,Беларусь, майго народа сэрца,

              Твой гулкі рытм нікому не спыніць.

              У вернасці Айчыне не клянецца,

              Той, хто не можа без яе пражыць.

               Мяне ты і вучыла, і лячыла,

               Я пра цябе спяваю зноў і зноў.

               Мая зеленакрылая Айчына,

               Краіна бессмяротных курганоў.

Зямля бацькоў – жыцця крыніца. Менавіта тут, ля парога бацькоўскага дома, і пачынаецца наша з вамі агульная Радзіма – Рэспубліка Беларусь. І не важна, жывеш ты ў вялікім горадзе, ці ў маленькай вёсачцы. Толькі пад небам роднай Беларусі вы можаце знайсці сваё месца, раскрыць свае здольнасці, прынесці карысць грамадству, адчуваць сябе сапраўднымі патрыётамі Беларусі.

Дарагія сябры! Сёння мы з вамі адправімся ў падарожжа па нашай роднай Беларусі. Сёння вы адначасова праверыце свае веды і пазнаеце шмат новага і цікава пра Беларусь. Для гэтага вам неабходна пераадолець 12 станцый, якія указаны ў вашых маршрутных лістах. Я запрашаю да мяне камандзіраў ад кожнай группы для атрымання маршрутных лістоў.

 У добры шлях!

1.Станцыя “Гарады Беларусі”

 1.Горад Беларусі, які носіць жаночае імя./Ліда/

 2.Горад, ў якім схавалася слова “слон”./Слонім/

 3.Горад, які першы прыняў бой у пачатку Вялікай Айчыннай вайны./Брэст/

 4.Горад, які мае пушыстае імя./Пухавічы/

 5.Горад, які мае мужчынскае імя./Барысаў/

 6.Горад, назва якога звязана з назвай пушнога звярка, які водзіцца ў Беларусі./Бабруйск/

 7.Гарады, якія адрозніваюцца адной буква./Мінск,Пінск/

 8.Адзін з самых старажытных гарадоў Беларусі./Полацк/

 9.Горад,у гонар якога Сімяон Полацкі ўзяў сабе прозвішча./Полацк.Ён там нарадзіўся/

 10.Старыжытны горад, у якім нарадзіўся Францыск Скарына./Полацк/

 11.Сталіца Рэспублікі Беларусь./Мінск/

2.Станцыя “Экалагічная”

 1.Назавіце самыя вялікія рэкі Беларусі./Днепр,Неман, Прыпяць, Заходняя Дзвіна, Сож, Бярэзіна/

 2.Якая рыба мае змеявідную форму і жыве ў азёрах./Вугор/

 3.Назавіце жывёлу беларускіх лясоў – сімвал Беларусі./Зубр/

 4.Чкі абласны цэнтр Беларусі ўзяў назву ад брозавай кары./Брэст/

 5.Якая птушка можа зрабіць гняздо на страхе хаты./Бусел/

 6.Якія птушкі з’яўляюцца ўрачамі лесу./Дзяцел, сініца, попаўзень/

 7.Якіх птушак называюць гарадскімі жыхарамі./Вераб’ёў/

 8.Якую расліну называюць сябрам таго, хто ідзе пешшу./падарожнік/

 9.Якія вы ведаеце нацыянальныя паркі Беларусі./Прыпяцкі, Нарачанскі, Белавежская пушча, Браслаўскія азёры/

 10.Навошта ў краіне ствараюцца прыродаахоўчыя тэрыторыі./Для аховы рэдкіх відаў жывёл і раслін, якія занесены ў Чырвоную Кнігу рэспублікі Беларусь/

 11.Назавіце рыб, якія жывуць у рэках Беларусі./Карась, шчупак, судак, налім,ерш, акунь і інш./

3.Станцыя “Чым і кім славіцца мой край”

 1.Хто такі Ф.Скарына./Першадрукар/

 2.Якіх вядомых гістарычных асоб Беларусі вы ведаеце./Рагвалод, Кірыла Тураўскі, Ефрасіння Полацкая і г.д./

 3.Якую выдатную дату адзначаюць Беларусы 3 ліпеня./Дзень незалежнасці/

 4.Якога колеру было адзенне беларусаў у старажытнасці./Белага/

 5.Назавіце абласныя цэнтры Беларусі./Мінск, Гродна, Гомель, Магілёў, Віцебск, Брэст/

 6.Назавіце самы старажытны горад Беларусі./Полацк. Ён заснаваны ў 862 годзе/

 7.У якім горадзе адбываецца фестываль “Славянскі базар”./У Віцебску/

 8.Назавіце нацыянальную скарбніцу, якая сёння з’яўляецца сімвалам Беларусі./Нацыянальная бібліятэка/

 9.Назавіце першую сталіцу Вялікага Княства Літоўскага./Навагародак/

 10.Хто напісаў паэму “Песнь пра зубра”./М.Гусоўскі/

 11.Назавіце імя першага прэзідэнта Рэспублікі Беларусь./А.Р.Лукашэнка/

4.Станцыя “Дзякуй дзеду за Перамогу”

 1.Калі пачалася Вялікая Айчынная вайна./22 чэрвеня 1941 года/

 2.Назавіце дату вызвалення ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў г.Мінска./3 ліпеня 1945 года/

 3.Назавіце гарады-героі./Мінск,Брэская крэпасць, Ленінград, Севастопаль, Курск, Кіеў, Адэса, Наварасійск, Тула, Керч, Сталінград/

 4.Хто такі бацька Мінай./Камандзір партызанскага атрада/

 5.Колькі беларусаў загінула ў гады Вялікай айчыннай вайны./Кожны чацвёрты/

 6.Назавіце дзень перамогі над фашысцкай Германіяй./9 мая 1945 года/

 7.Якіх піянераў-герояў вы ведаеце./Л.Голік, М.Казей, З.Партнова, В.Коцік/

 8.Што сімвалізуе помнік Курган Славы./Яднанне 4 франтоў/

 9.Як называецца мемарыяльны комплекс, які ўшаноўвае памяць пра мірных жыхароў, спаленых фашыстамі вёскі./Хатынь/

 10.Што такое “рэйкавая вайна”./У гады вайны партызаны праводзілі аперацыі па падрыве чыгункі/

 11.Як называлася аперацыя па вызваленню Беларусі./Багратыён/

5.Станцыя “Што  ты ведаеш пра Беларусь”

 1.Назавіце асноўны закон Беларусі./Канстытуцыя РБ/

 2.Што ўвасабляюць сцяг, герб, гімн Беларусі./Радзіму/

 3.Якім колерам нашы продкі размалёўвалі шчыты./Чырвоным/

 4.Расліна, якая з’яўляецца сімвалам працы і дабрабыту./Лён/

 5.Якія прадметы адзення ў даўніну з’яўляліся адметнымі рысамі знатных людзей./Чырвоная шапка, чырвоныя боты/

 6.Колькі колераў мае беларускі сцяг./Тры - зялёны, чырвоны,белы/

 7.Якія кветкі маюцца на беларускім гербе./Канюшына, лён/

 8.Назавіце Дзень Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь./15 сакавіка/

 9.Дзень дзяржаўнага сцяга і герба Рэспблікі Беларусь./Другая нядзеля мая/

 10.Як называецца галоўная песня краіны./Гімн/

 11.Якія краіны з’яўляюцца суседзямі Беларусі./Польша, Літва,Латвія, Расія, Украіна/

6.Станцыя “Казачная”

 1.Якімі словамі пачынаецца казка “КурачкаРаба”./Жылі-былі дзед і баба. Была ў іх курачка Раба/

 2.Што казала Каза-манюка кожны раз дзеду, калі вярталася з пашы./Нідзе не была, нічога не ела, нічога не піла.толькі як беглда праз масток,ухапіла кляновы лісток/

 3.Якімі словамі заканчваецца казка “Як курачка пеўніка ратавала”/”Ку-ка-рэ-ку!Чуб-чубатка-маладзец! Тут і казцы канец”/

 4.З якой казкі гэтыя радкі? Хто яе напісаў?

 З доўгімі вусішчамі,

 З чорнымі вачышчамі,

 Зыркімі,лупатымі,

 З лапамі рагатымі,

 Шырачэзнымі ў шыі,

 Клешні во якія!/Я.Колас.Рак-вусач”/

 5.то адправіў тэлеграму?

а/Гэй,каза,збірай манаткі,

Уцякай хутчэй ты з хаткі.

Бовунь дзед ідзе,

Ён касу нясе./Каза-манюка/

 б/Карова,карова,дай масла!

Пеўнік ляжыць, не дыхае,бабінкай падавіўся.

/Як курачка пеўніка ратавала/

 в/”Я ад бабкі ўцёк,я ад дзедкі ўцёк,

А ад цябе,ліса, і падаўна уцяку” /Калабок/

6.Успомніце казкі,персанажам якіхз’яўляецца лісіца/”Воўк і лісіца”, “Мужык, воўк і ліса”, Зайкава хата”, “Коцік,пеўнік і ліса”, “Як хто звяроў напалохаў”/

 7.Каму належаць гэтыя рэч?/вядучы паказвае/

а/Яйка/курачка Раба/

б/Іголка/Кашчэй Бессмяротны/

в/Чаравічок/Папялушка/

г/Каласок/Пшанічны каласок/

д/Боты /Кто у ботах/

е/Парасон/Старуха Шапакляк/

7.Станцыя “Мова маёй бабулі”

 Вядучы: На гэтай станцыі мы з вамі звернемся да народнай мудрасці.Гэта прыказкі і прымаўкі, фразеалагізмы, якія робяць нашу мову больш яркай і каларытгнай.Я буду гаварыць пачатак прыказкі, а вы – яе заканчэнне.

 Ваўкоў баяцца …/у лес не хадзіць/

 У чужым воку саломку бачым…/у сваім бервяна не заўважаем/

 Хто апарыцца на малацэ…/той і на ваду дзьмухае/

 Было б балота…/а чэрці знойдуцца/

 Век жыві…/век вучыся/

 Гром не грымне…/мужык не перахрысціцца/

 Гультай за работу…/мазоль за руку/

 Каб ведаў,дзе павалішся…/то саломкі падаслаў бы/

 З ваўкамі жыць…/па-воўчаму выць/

 Бадлмвай карове…/бог рагоў не дае/

 Ведае кошка…/чыё сала з’ела/

 Добрая слава на палічцы ляжыць…/а рэнная па дарожцы бяжыць/

8.Станцыя “Спяваем разам”

 Удзельнікі пяваюць беларускія песні, якія павінны адгадаць па першым акордам мелодыі, і праспяваць прыпеў.

9.Станцыя “Гульнёвы падворак”

 Гульня “Пеўні”

 Удзельнікі закладваюць рукі за спіну, падгінаюць адну нагу і,скачучы на другой, штурхаюць праціўніка грудзьмі або плячом. Той, хто страціў раўнавагу і стаў на зямлю дзвюма нагамі, выбывае з гульні.

Гульня “Воўк і каза”

  Дзеці выбіраюць ваўка і казу. Астатнія –пастухі.Пастухі бяруцца за рукі, рухаюцца па кругу, у сярэдзіне якога знаходзіцца каза. Воўк павінен злавіць казу. Прабрацца ў сярэдзіну круга воўк можа толькі праз вароты, калі два пастухі, якія знаходзяцца побач, падымуць рукі ўверх. Калі воўк зловіць казу, яна становіцца ваўком, а адзін з пастухоў становіцца казой.

Гульня “Самы кемлівы”

 Абазначаюцца месцы /лес, балота, поле/. Дзеці становяцца ў  ў шарэнгу, вядучы называе расліны /гэта могуць быць – авёс, чарот, пшаніца,сасна,ландыш. Кукуруза і г.д./ Дзеці павінны па чарзе бегчы ў той бок,дзе расце гэта расліна.

10.Станцыя  “З крыніц спрадвечных”

Удзельнікі выбіраюць лісточкі, на якіх напісаны прозвішчы беларускіх паэтаў. Ім неабходна прачытаць па аднаму вершу выбранага аўтара.

Падвядзенне вынікаў гульні адбываецца ў актавай зале, пасля таго, як каманды пройдуць усе станцыі.

Прыказкі і прымаўкі пра прыроду

1.Хмары не будзе – гром не ўдарыць.

2.Не ўсякая хмара дажджу дае.

3.Адкуль хмары, адтуль дождж.

4.Ластаўкі нізка лятаюць – дождж будзе.

5.Куры церабяцца і купаюцца – дождж будзе.

6.Будзе дождж – будуць і грыбы

7. Як кот на пячы – холадна на двары.

8.Беражы нос у вялікі мароз.

9.Вада камень прабівае.

Прыказкі пра дзяцей.

1.Кожнаму сваё дзіця міла.

2.Дзіцятка хоць і крыва, ды бацьку з маткаю міла.

3.Савіныя дзеці самыя харашэйшыя.

4.У сваёй маткі ўсе добрыя дзеткі.

5.Усякая матка хваліць сваё дзіцятка.

6.І ваўчыха сваіх дзяцей любіць.

7.І сава сваіх дзяцей хваліць.

Прыказкі пра жывёльны і раслінны свет

1.Ваўка зубы кормяць.

2.Воўка б’юць, а ён у лес бяжыць.

3.Воўк казе не таварыш.

4.Каза плача, а воўк скача.

5.Ліса і ў сне курэй бачыць.

6.Рыба вады не баіцца.

7.Якая птушка, такі і галасок.

8.Лес і вада – родныя брат і сястра.

9.Высокае дрэва здалёку відаць.

10.Дзе мухаморы, там і баравікі.

11.Дзе ягаднік, там і ягада.белая.

Прыказкі пра поры года.

1.Жураўлі ляцяць высока – зіма яшчэ далёка.

2.Жураўлі ляцяць нізка – зіма ўжо блізка.

3.Зімовы дзянёк, што камароў насок.

4. Якая зіма, такое і лета.

5.Зіма снежная – лета дажджлівае.

6.Бусел прыляцеў – вясна будзе.

7.Вясенні дзень год корміць.

8.Вясна красна цвятамі, а восень пладамі.

9.Калі май халодны, дык год хлебародны.

10.Хто халадку шукае, той узімку галадае.

Прыказкі пра працу.

1.Шчырая праца – мазалёвая.

2.Хто любіць трудзіцца, таму без працы не сядзіцца.

3. Работа і корміць, і поіць.

4.Вось на свеце як бывае: хто працуе, той і мае.

5. Без працы не есці пірагоў.

6. Хочаш есці калачы, так не сядзі на пячы.

7. Хто працуе, таму і шанцуе.

8. Хто працуе, той і святкуе.

9. Добра рабі, добра і будзе.

10. Гультая зямля не любіць.

11. Праца чалавека корміць, а лянота порціць.

12. Да работы не пускаюць ляноты.

Прыказкі пра дабрыню, злосць і зайздрасць.

1. Сам добры – людзі добрыя.

2. У добрага чалавека заўсёды многа добрых людзей.

3. Шчыраму сэрцу і чужая болька колка.

4. Добры чалавек і жывёлу шкадуе.

5. Злосці поўныя косці.

6. Верабей і той зло мае.

7. Сабака ад злосці свой хвост кусае.

8.Злы чалавек злее ваўка.

9. На ліхога чалавека і сабака брэша.

10.Чужыя лемяшы харашы.

Прыказкі пра сяброўства

1.Ёсць піражкі - будуць і дружкі.

2. Добрыя сябры час крадуць.

3. Хто сяброў мае, той бяды не баіцца.

4.Шукай сабе сябра ў бядзе.

Прыказкі і прымаўкі

Дай, божа, даваць, а не прасiць.

***

Не рабi другому, што не люба самому

. ***

Не святыя гаршкi лепяць.

***

Хто працуе, той не сумуе

. ***

Адклад не iдзе ў лад.

***

Спяшыць — людзей насмяшыць

. ***

Жывём, хлеб жуём!

***

Тады вы будзеце багаты, калi парсюк будзе рагаты.

***

Як наеўся і напiўся, дык і добранькi зрабiўся

. ***

Міма рота лыжку не носяць

. ***

Не завязаўшы аборы, не спяшы да Тадоры

. ***

Лепш сто сяброў, як сто рублёў.

***

Не зыч лiха другому, каб не давялося самому.

***

З кім пазнаешся, такім i станешся.

***

У суседстве жыць — адзін аднаму служыць.

***

У дзіравым вядры не носяць вады

. ***

Адзiн у полi не воiн.

***

Адзiн дуб у полi, то не лес.

***

Адна пчала мёду не наносiць.

***

Адна галавешка не гарыць, а толькi тлее.

***

Малады верабей, ды спрытны

. ***

Нiкому вады не замуцiць.

***

Такi вёрткi, што ў ступе таўкачом не пападзеш.

***

Як кот шкадлiвы, а як заяц баязлiвы.

***

У яго i ўзiмку лёду не дастаць.

***

Фарсун, што тычкай носа не дастаць.

***

Прыйдзе тая нядзеля, што i мяне будзе вяселле.

***

Сем разоў адмер, адзiн раз адрэж

. ***

Хто вiнен, аддаць павiнен.

***

Дзякуй, як дасi, а калi не дасі, то й сам не прасi.

***

На яду мастак, а да работы сяк-так.

***

Есць за вала, робiць за камара.

***

Як зачэпiцца за пень, дык i прастаiць цэлы дзень.

***

Многа робiць языком, ды мала рукамi.

***

Ён i муху з носа не згонiць.

***

Жыць — не мех шыць.

***

Век пражыць — не кашулю пашыць.

***

Жыццё пражыць — не лапці сплесцi.

***

Век звекаваць — не пальцам пакiваць

. ***

Век пражыць — не мора пераплыць.

***

Ласы ля гатовага вогнiшча рукi пагрэць

. ***

Зрабiць i сам зробiць, толькi перарабляць просiць.

***

За сто работ бярэцца, а нi адна не ўдаецца.

***

Пакуль адзан бок абстрыжэ, дык другі абрасце

. ***

Як ляжа спаць, дык забудзецца ўстаць.

***

Пашлi дурнога, за iм другога.

***

Пяць разоў падумай, адзін скажы.

***

Менш гавары, больш пачуеш.

***

Трымай язык на прывязi.

***

Гавары, што ведаеш, але ведай, што гаворыш.

***

Абы сабе добра, а там хоць трава не расці.

***

Што тваё, то й маё, а што з майго, то табе не да таго.

***

Ён любiць толькi самога сябе і то толькі адзiн раз у год.

***

Яго не ўпросiш ні просьбаю ні грозьбаю.

***

Горды ды ўпарты — нiкуды не варты.

***

Агарод любiць гарбатую бабу.

***

Садок летам, што кажух зімою.

***

Хто есцi хоча, той мусiць быць у поце.

***

Паспрачалiся за мех, а ў мяху смех.

***

Прыяцеля за грошы не купiш.

***

Работа i кормiць i поiць.

***

Хто працуе, той не сумуе.

***

Дай кароўцы бурачка, дасць кароўка малачка

. ***

Дарагая тая хатка, дзе радзіла цябе матка

. ***

Як ты да людзей, так і людзi да цябе.

***

Ласкавае слова, што веснавы дзень.

***

Якi дубок, такі клiнок, якi бацька, такi сынок.

***

Хто пытае, той шмат знае

. ***

Ад ляноты чакай бядоты

. ***

Сам сябе не хвалі, няхай людзi пахваляць.

***

Дурную галаву шапкаю не закрыеш.

***

Грошы згубiў — нiчога не згубiў, здароўе згубiў — палавiну згубiў, розум згубiў — усё згубiў

. ***

Вялiкага дуба з малым карэннем не бывае.

***

Лепш павага, як знявага.

***

Сваё хвалiць, а чужое пад плот валiць.

***

Выхваляўся пустак, ды не зрабіў нiяк

. ***

Ласы на чужыя каўбасы.

https://www.google.com/maps/d/u/0/viewer?ll=52.0316410180561%2C23.642955699999984&z=9&mid=1lb5RzWCvtofec0h67WIJuCvSpvkTzeo7

Цікавыя факты пра буслоў.

БУСЛЫ СТАНОВЯЦЦА НА КРЫЛО.

Птушаняты, якія падраслі,  не адважваюцца  пакінуць свой прытулак. Бацькі перастаюць іх карміць. Пачуццё голаду надае ім рашучасць, і яны пакідаюць гняздо, вылятаючы за бацькамі на лугі.

Прыгожая частка роднага пейзажу

Гэтую прыгожую птушку вельмі любяць і аберагаюць у народзе. Яна з’яўляецца сімвалам шчасця, сям’і і дабрыні. Іх прылёт    чакаюць людзі. Многа перашкод трэба перадолець буслам, каб прынесці на сваіх магутных крылах нам вясну і вярнуцца туды, дзе ўпершыню яны ўзняліся ўвысь з бацькоўскага гнязда. Белы бусел ляціць…

Вельмі даверлівы белы бусел звычайна не ўцякае ад чалавека, а, наадварот, шукае яго суседства і нават будуе гнёзды на дахах будынкаў, на высокіх дрэвах, якія растуць побач, на слупах, на воданапорных вежах. Гнёзды ўсюды. Ганарліва шыбуе бусел побач з касцом на сенажаці, з пастухом за статкам, за касілкай і камбайнам на палетку.
Да нас паданні з даўніны дайшлі,
І помню, мне не раз казала маці,
Што там, дзе пасяліліся буслы, —
І мір, і дабрабыт заўсёды ў хаце…
Уладзімір Правасуд

Хатнія справы

Вясною, вярнуўшыся з зімоўкі ў родны край, буслы адразу ж распачынаюць рамонт і абнаўленне леташніх гнёздаў. З году ў год яны займаюць адны і тыя ж гнёзды, а маладыя ў гэтую вясну сем’і не ўтвараюць. Каля буслянак чуецца безгалосая песня, частае і гучнае цёканне, лясканне, шчоўканне дзюбай. Маўкліва і засяроджана будуе бусел сваё жыллё. Селіцца ён абавязкова паблізу сажалак, мокрых лугоў, балот або рачной поймы, дзе можна лёгка здабыць корм.

Як толькі крыху пацяплела, у нашай вёсцы з’явіліся два буслы. Спачатку яны падрулілі задубелымі нагамі к буслянцы на воданапорнай вежы, прыдзірліва аглядзелі пільнымі вачыма сваё жыллё і вітальнай песняй азначылі сваё вяртанне з далёкіх краін. Засталіся задаволены, бо зімовы вецер амаль не пашкодзіў добра зробленае гняздо. Крыху адпачыўшы, раніцай безгалосыя буслы клёкатам зацягнулі сваю, не зусім удалую, але радасную шчырую песню — песню нараджэння новага дня. А вясновы дзень у іх, як і сялянскі, — заўсёды ў працы. Потым узняліся і паляцелі на сенажаць, якая ў нізінах яшчэ была мокрая, месцамі стаяла вада. Наведалі невялікі вадаём, дбайна патапталіся ў канаве, прайшліся па беразе, па палетку. Затым падняліся і наведалі дробналессе побач з вёскаю. Да вечара вярнуліся да свайго гнязда, узяліся рамантаваць буслянку. Бусел некалькі разоў прыносіў галлё, а бусліха нешта папраўляла, выкідвала ўніз нейкае смецце і весела сустракала гаспадара. Дарэчы, тут буслы жывуць ужо шмат гадоў і заўсёды выводзяць пару буслянят.

Строгія бацькі

Буслы – дружная пара і вельмі клапатлівыя бацькі. Пакуль адзін лятае за кормам, другі не пакіне буслянку: ці сядзіць на яйках, ці даглядае буслянят. Самка адкладвае 2-4 буйных яец. Паколькі яйкі адкладваюцца з прамежкамі ў два-тры дні, а выседжванне пачынаецца адразу ж пасля першага яйца, то бусляняты вылупліваюцца неадначасова. Буслы пакідаюць столькі буслянят, колькі здольны пракарміць, а таксама самых моцных і здаровых. Астатніх  выкідваюць. Праз 2-2,5 месяцы птушаняты дасягаюць памераў бацькоў. Яны, часта і падоўгу стоячы ў гняздзе, махаюць крыламі, не адважаючыся пакінуць свой прытулак. Бацькі перастаюць іх карміць. Пачуццё голаду надае ім большую рашучасць, і яны, ўпершыню пакідаючы гняздо, вылятаюць за бацькамі на лугі. У хуткім часе вывадак пачынае весці вандроўнае жыццё і бацькі вучаць буслянят самастойна здабываць корм. Нярэдка буслы аб’ядноўваюцца ў чароды, якія налічваюць да часу адлёту некалькі дзясяткаў птушак. Вандруючы па наваколлі, яны прытрымліваюцца забалочаных месцаў, паплавоў. Буслы калі-некалі кінуць сярод родных сенажацяў, гоняў, балот свой голас, выб’юць пошчак сваімі дзюбамі. Нібыта каморнікамі мераюць і мераюць яны палеткі, балоты, канавы, падоўгу ўглядаюцца сумным вокам у нікуды. Ці то імкнуцца зазірнуць, што там, за даляглядам, ці то слухаюць самі сябе і шапаценне траў.

Буслінае журы

У другой палове жніўня на шырокі адкрыты поплаў злятаюцца навакольныя буслы. Нейкі час шпацыруюць туды-сюды. Затым у цэнтры застаюцца  стаяць некалькі старых буслоў. Гэта непадкупнае буслінае журы. У паветра ўзлятаюць маладыя, сёлетнія буслы. Махаючы чорна-белымі крыламі,      набіраюць вышыню і планіруюць у небе разам са старымі, кружаць па нейкім плане, плаваюць шырокім колам над тымі, што засталіся на поплаве. І так дні з тры. Нарэшце, карагоды ў паветры канчаюцца. Усе зноў шпацыруюць на зямлі, потым разам пачынаюць адганяць ад грамады аднаго ці двух-трох маладых. Гэтыя буслы свой галоўны ў жыцці экзамен не вытрымалі — іх выключаюць з чарады. Яны пакорна, тужліва адыходзяць на край поплаву.

Шлях у Афрыку

Нейкі час адборная чарада клякоча і буслы, разбегшыся, узлятаюць адзін за адным. Робяць развітальныя кругі над роднымі палеткамі, над сваімі буслянкамі і узнімаюцца так высока, што знікаюць з вачэй.  Далёкае падарожжа пачалося. На поплаве пуста. Толькі застаўшыяся небаракі развітальна-тужліва клякочуць услед…
Летась я наглядаў чараду буслоў штук сорак, на сенажаці каля лесу. Яны былі тут дні два і, відаць, праводзілі свае заняткі-экзамены. А праз тыдзень над вёскаю кружыліся тысячы буслоў і потым накіраваліся на поўдзень. Цяжкі шлях прывядзе буслоў на зімоўку ў Афрыку.
…Іх гоніць з дому подых маразоў,
Ды адлятаюць з думкаю адною,
Каб хутчэй вярнуцца зноў дамоў,
Прынёсшы вестку пра вясну з сабою.
Уладзімір Правасуд

Нацыянальны парк «Прыпяцкі» - адзінае месца на планеце, дзе існуюць першабытныя пойменныя дубровы

У нацыянальным парку практычна ў некранутым стане захаваліся унікальныя пойменныя ландшафты Беларускага Палесся - з дзюнамі, катлавінамі і лагчынамі, дзе сярод дуброў і ясеннікаў размешчана больш за 30 азёр. На Палессі таксама захаваліся самыя вялікія натуральныя балота ў Еўропе. Найбольш буйныя з іх - Званец (150 кв. Км) і Дзікае (80 кв. Км).

Белавежская пушча - самы буйны старажытны лес Еўропы

Звесткі пра пушчу сустракаецца яшчэ ў антычнага гісторыка Герадота (5 ст. Да н.э.) і ў Іпацьеўскім летапісе (983 г.). У канцы XIV ст. вялікі князь Вялікага княства Літоўскага Ягайла аб'явіў пушчу запаведнай і ўстанавіў забарону на паляванне. Старажытны лес ахоўваецца ўжо 600 гадоў. У Белавежскай пушчы налічваецца каля 2 тысяч дрэў-волатаў. Некаторыя з іх з'явіліся яшчэ да адкрыцця Калумбам Амерыкі! Белавежская пушча ўключана ў спіс сусветнай спадчыны ЮНЕСКА.

Нясвіж належаў аднаму з найбагацейшых у Еўропе роду Радзівілаў

Шмат каму ў сваім непаўторным абліччы Нясвіж абавязаны тварэнням італьянскага архітэктара Яна Джаванни Марыі Бернардоні. Па яго праектах у XVI стагоддзі ўзведзены замак і фарны касцёл Божага цела - першае на тэрыторыі Рэчы Паспалітай збудаванне ў стылі барока. У храме знаходзіцца адзін з найбуйнейшых у Еўропе некропаль княжацкага роду, які налічвае 102 саркафага членаў сям'і Радзівілаў. Нясвіжскі замак уключаны ў спіс сусветнай спадчыны ЮНЕСКА.

У Беларусі жыве найбуйнейшая ў свеце папуляцыя зуброў

Гэтыя жывёлы самыя цяжкія і буйныя наземныя млекакормячыя на еўрапейскім кантыненце, апошнія еўрапейскія прадстаўнікі дзікіх быкоў. Мікола Гусоўскі напісаў сваю знакамітую «Песню пра зубра» па замове Папы Рымскага Льва X, які хацеў пачуць праўдзівае паэтычнае слова пра паляванне на зуброў. Найбольшая колькасць зуброў жыве ў Белавежскай пушчы.

Адзін з трох усходнеславянскіх Сафійскі сабор знаходзіцца ў Беларусі

Гэты манументальны помнік архітэктуры пабудаваны ў Полацку паміж 1044-1066 гадамі пры князі Усяслава Брачыславіча, празваным Чарадзеем, як сімвал роўнасці з самымі ўплывовымі старажытнарускімі гарадамі - Кіевам і Ноўгарадам, дзе таксама былі ўзведзены саборы ў гонар святой Сафіі.

Беларусы аднымі з першых у Еўропе, яшчэ ў 1517 годзе, мелі сваю друкаваную Біблію

Беларускі першадрукар Францыск Скарына сваю выдавецкую дзейнасць пачаў у Празе, дзе надрукаваў 23 ілюстраваныя кнігі Бібліі ў перакладзе на старабеларускую мову. У пачатку 1520-х гадоў пераехаў у Вільню і заснаваў друкарню. У ёй надрукаваны «Малая падарожная кніжыца» і Апостал. Рэнесансныя выданні Скарыны вылучаюцца высокай якасцю друку, своеасаблівымі ілюстрацыямі і гравюрамі, шрыфтам і іншымі кампанентамі выдавецкай эстэтыкі і майстэрства.

Чатырнаццаць Нобелеўскіх лаўрэатаў маюць беларускія карані

Гэта самая прэстыжная міжнародная прэмія існуе ўжо больш за 100 гадоў і за гэты час была ўручана прадстаўнікам самых розных краін. Імёны многіх нобелеўскіх лаўрэатаў з беларускімі каранямі вядомыя цяпер ўсім свеце. Гэта, у прыватнасці, лаўрэаты Нобелеўскай прэміі па эканоміцы, хіміі і фізіцы -Жорес Алфёраў, Сайман Каваль, Аарон Клуг; лаўрэаты Нобелеўскай прэміі міру - Іцхак Рабін, Менахем Бегін і Шымон Перэс.

Ураджэнец Беларусі Тадэвуш Касцюшка - нацыянальны герой Беларусі, Польшчы і ЗША

Тадэвуш Касцюшка за сваю бліскучую кар'еру быў паплечнікам бацькі-заснавальніка ЗША Вашынгтона і нацыянальнага героя Францыі Лафайет, атрымліваў прапановы аб супрацоўніцтве ад французскага імператара Напалеона I і рускага цара Аляксандра I, але адмовіў ім. Касцюшка стаў актыўным удзельнікам многіх значных гістарычных падзей: у 1776-83 гадах добраахвотна ўдзельнічаў у вайне за незалежнасць ЗША; ў 1794 годзе ўзначаліў нацыянальна-вызваленчае паўстанне ў Рэчы Паспалітай.

Партызанскі рух у Беларусі ў гады Другой сусветнай вайны было самым магутным у Еўропе

Ужо ў 1943 годзе партызаны кантралявалі каля 60% тэрыторыі рэспублікі. На тэрыторыі Беларусі ў гады Другой сусветнай вайны дзейнічаў самы буйны ў Еўропе яўрэйскі партызанскі атрад, арганізаваны братамі Бельскімі. Аб рэальных падзеях, звязаных з дзейнасцю атрада, расказвае фільм амерыканскага рэжысёра Эдварда Цвіка паводле сцэнарыя Клея Формана «Супраціў», прэм'ера якога прайшла ў студзені 2009 года.

Рэліквію беларусаў - слуцкія паясы - ткалі толькі мужчыны

І насілі паясы толькі мужчыны і нават павязваць уладальнікам дапамагалі толькі мужчыны. Хадзіла павер'е, што калі жаночая рука дакранецца каштоўных нітак, тканіна пацьмянее і пояс можна будзе адразу выкінуць. Знакамітыя паясы выпускала не толькі слуцкая мануфактура. Але нават у Францыі ў Ліёне паясы рабілі «па тыпу слуцкіх» і нават ставілі «слуцкую» метку.

Дзяржаўны сцяг Рэспублікі Беларусь Дзяржаўны сцяг Рэспублікі Беларусь з'яўляецца сімвалам дзяржаўнага суверэнітэту Рэспублікі Беларусь, уяўляе сабой прамавугольнае палотнішча, якое складаецца з дзвюх гарызантальна размешчаных каляровых палос: верхняй – чырвонага колеру ў 2/3 шырыні сцяга і ніжняй – зялёнага колеру ў 1/3. Каля дрэўка вертыкальна размешчаны беларускі нацыянальны арнамент чырвонага колеру на белым полі, які складае 1/9 даўжыні сцяга. Суадносіны шырыні сцяга і яго даўжыні – 1:2. Сцяг мацуецца на дрэўку (флагштоку), якое афарбоўваецца ў залацісты (охра) колер. Дзяржаўны сцяг пастаянна падняты на будынках органаў улады і некаторых дзяржаўных устаноў, устанаўліваецца ў службовых кабінетах кіраўнікоў гэтых органаў (устаноў), у школах, на выбарчых участках, вывешваецца ў час розных урачыстых мерапрыемстваў. Пры адначасовым падняцці або ўстанаўленні Дзяржаўнага сцяга Рэспублікі Беларусь і сцяга іншай дзяржавы Дзяржаўны сцяг Рэспублікі Беларусь павінен быць падняты або ўстаноўлены з правага боку, а сцяг іншай дзяржавы – з левага, калі стаць тварам да іх. Грамадзяне могуць вывешваць Дзяржаўны сцяг як унутры, так і звонку памяшканняў у час народных, працоўных, сямейных свят і ў іншыя памятныя дні. Пры гэтым абавязковай умовай з'яўляецца захаванне павагі да Дзяржаўнага сцяга як сімвала дзяржавы. Дзяржаўны сцяг Рэспублікі Беларусь, выраблены ў настольным варыянце, можа быць устаноўлены ў памяшканнях, якія выкарыстоўваюцца арганізацыямі і грамадзянамі Рэспублікі Беларусь. 

Дзяржаўны герб Рэспублікі Беларусь Дзяржаўны герб Рэспублікі Беларусь з'яўляецца сімвалам дзяржаўнага суверэнітэту Рэспублікі Беларусь. Ён уяўляе сабой размешчаны ў сярэбраным полі залаты контур Дзяржаўнай граніцы Рэспублікі Беларусь, накладзены на залатыя прамяні ўзыходзячага над зямным шарам сонца. Уверсе поля знаходзіцца пяціканцовая чырвоная зорка. Герб абрамлены вянком з залатых каласоў, пераплеценых справа кветкамі канюшыны, злева – кветкамі лёну. Вянок тройчы перавіты з кожнага боку чырвона-зялёнай стужкай, у сярэдняй частцы якой у аснове Дзяржаўнага герба Рэспублікі Беларусь у два радкі напісаны золатам словы "Рэспубліка Беларусь". Выява Дзяржаўнага герба размяшчаецца на будынках органаў улады і шэрагу дзяржаўных устаноў, унутры службовых кабінетаў іх кіраўнікоў, а таксама на пячатках гэтых органаў, на манетах, пашпартах грамадзян Рэспублікі Беларусь. У адрозненне ад Дзяржаўнага сцяга, Дзяржаўны герб мае больш афіцыйнае значэнне, таму не прадугледжваецца магчымасць яго свабоднага выкарыстання грамадзянамі. У прыватнасці, забараняецца яго размяшчэнне на візітных картках асоб, якія не з'яўляюцца дзяржаўнымі служачымі. Пры адначасовым размяшчэнні Дзяржаўнага герба Рэспублікі Беларусь і герба адміністрацыйна-тэрытарыяльнай адзінкі або тэрытарыяльнай адзінкі Рэспублікі Беларусь Дзяржаўны герб Рэспублікі Беларусь павінен размяшчацца з левага боку ад іншага герба, калі стаць тварам да іх. Пры адначасовым размяшчэнні няцотнай колькасці гербаў Дзяржаўны герб Рэспублікі Беларусь павінен размяшчацца ў цэнтры, а пры размяшчэнні цотнай колькасці гербаў (больш за два) – злева ад цэнтра. 

Дзяржаўны гімн Рэспублікі Беларусь

Дзяржаўны гімн Рэспублікі Беларусь уяўляе сабой музычна-паэтычны твор, што выконваецца ва ўрачыстых выпадках, пералік якіх замацоўваецца ў заканадаўстве. Дзяржаўны гімн мае сваіх аўтараў: музыку да яго напісаў беларускі кампазітар Н. Ф. Сакалоўскі, а словы – беларускія паэты М. М. Клімковіч і У. І. Карызна.

Мы, беларусы – мірныя людзі,

Сэрцам адданыя роднай зямлі,

Шчыра сябруем, сілы гартуем

Мы ў працавітай, вольнай сям’і.

Слаўся, зямлі нашай светлае імя,

Слаўся, народаў братэрскі саюз!

Наша любімая маці-Радзіма,

Вечна жыві і квітней, Беларусь!

Разам з братамі мужна вякамі

Мы баранілі родны парог,

У бітвах за волю, бітвах за долю

Свой здабывалі сцяг перамог!

Слаўся, зямлі нашай светлае імя,

Слаўся, народаў братэрскі саюз!

Наша любімая маці-Радзіма,

Вечна жыві і квітней, Беларусь!

Дружба народаў – сіла народаў –

Наш запаветны, сонечны шлях.

Горда ж узвіся ў ясныя высі,

Сцяг пераможны – радасці сцяг!

Слаўся, зямлі нашай светлае імя,

Слаўся, народаў братэрскі саюз!

Наша любімая маці-Радзіма,

Вечна жыві і квітней, Беларусь!

Дзяржаўны гімн выконваецца ў пачатку і ў шэрагу выпадкаў на  заканчэнні важных дзяржаўных і грамадскіх падзей, у тым ліку пры ўступленні Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь на пасаду – пасля прынясення ім Прысягі. Грамадзяне могуць выконваць (праслухоўваць) Дзяржаўны гімн у час народных, працоўных, сямейных свят і іншых урачыстых мерапрыемстваў пры забеспячэнні неабходнай павагі да яго. У якасці знака выяўлення павагі да Дзяржаўнага гімна пры яго афіцыйным выкананні прысутныя слухаюць яго стоячы (мужчыны – без галаўных убораў, ваеннаслужачыя, іншыя асобы, для якіх прадугледжана нашэнне форменнага адзення, – у адпаведнасці з заканадаўствам). 

Белару́скі нацыяна́льны касцю́м — комплексы адзення, абутку і аксесуараў, якія склаліся на працягу стагоддзяў для выкарыстання беларусамі ў штодзённым і святочным ужытку. Нацыянальны касцюм мае надзвычай высокую культурную каштоўнасць і з'яўляецца адным з этнічных атрыбутаў беларускага народа.

Нeaд’eмнaй, caмaбытнaй чacткaй нaцыянaльнaй кyльтypы Бeлapyci з’яўляeццa тpaдыцыйнae нapoднae aдзeннe. Янo нe тoлькi axoўвaлa чaлaвeкa aд нeпaгaдзi. У aдзeннi знaxoдзiлi aдлюcтpaвaннe пpaктычны вoпыт i эcтэтычныя iдэaлы нapoдa, дyxoўны cвeт людзeй. Кacцюм пepшacнa вызнaчae нaцыянaльнyю пpынaлeжнacць чaлaвeкa. Пa кaмпaзiцыйныx чacткax кacцюмa мoжнa дaвeдaццa, aдкyль чaлaвeк poдaм, якoe cямeйнae cтaнoвiшчa, yзpocт i poд зaняткaў.    

Нapoдны кacцюм – caмaбытны элeмeнт кyльтypы. Стыль i вoбpaз нapoднaгa кacцюмa фapмipaвaлicя нa пpaцягy cтaгoддзяў. Аcaблiвaй гapмaнiчнacцю i дacкaнaлacцю вызнaчaeццa жaнoчы кacцюм. Жaнoчae i дзявoчae aдзeннe cклaдaлacя з кaшyлi, бeзpyкaўкi, cпaднiцы, фapтyшкa i пoяca. Жaнoчыя кaшyлi тpaдыцыйнa шылicя з iльняныx ткaнiн. Сacтaўнoй чacткaй жaнoчaгa кacцюмa былa бeзpyкaўкa, якaя aпpaнaлacя пaвepx кaшyлi. Бeзpyкaўкa мeлa шмaт нaзвaў: кaмiзэлькa, шнypoўкa, кaбaт i iншыя. Пaшытaя з фaбpычныx мaтэpыялaў бeзpyкaўкa з’яўлялacя дaвoлi дapaгoй pэччy. Спaднiцa, якaя шылacя з дaмaткaнaгa aднaтoннaгa cyкнa, нaзывaлacя aндapaк. Пaвepx cпaднiцы ў бeлapycкiм нapoдным кacцюмe з дaўнix чacoў нaдзявaўcя фapтyx. Рoзнaкaляpoвыя i бeлыя фapтyшкi – нeaд’eмнaя чacткa тpaдыцыйнaгa aдзeння. Фapтyx выкoнвaў нe тoлькi пpaктычныя, aлe i дэкapaтыўныя фyнкцыi.    

Гaлaўныя ўбopы i пpычocкi нaдaвaлi нapoднaмy кacцюмy зaвepшaнacць i cвятoчнacць. З дaўнix чacoў яны aдлюcтpoўвaлi cямeйнae cтaнoвiшчa жaнчыны цi дзяўчыны. Тpaдыцыйнa дзяўчaты нe зaкpывaлi вaлacы. Жaнчыны xaвaлi ix пaд гaлaўныя ўбopы. Нeпaкpытыя вaлacы лiчылicя ў бeлapycaў, як i вa ўcix cлaвянcкix нapoдaў, ciмвaлaм дзявoцтвa. Жaнoчae aдзeннe бeлapycaк дaпaўнялa вялiкaя кoлькacць poзныx вiдaў yпpыгoжвaнняў. Узopы, вышыўкa, кapyнкi apгaнiчнa ўвaxoдзiлi ў фaктypy aдзeння. Акpaмя гэтaгa, icнaвaлi яшчэ здымныя ўпpыгoжaннi – paзнacтaйныя пaцepкi, пяpcцёнкi, зaвyшнiцы.   

Мyжчынcкae aдзeннe мeнш paзнacтaйнae зa жaнoчae. Мyжчынcкi кacцюм cклaдaўcя з пaдпяpaзaнaй кaшyлi, нaгaвiц, iншы paз i з кaмiзэлькi. Нeaбxoдным элeмeнтaм тpaдыцыйнaгa мyжчынcкaгa кacцюмa з’яўлялicя кaшyлi цi capoчкi. Сapoчкa мeлa нiзкi кaўнep цi шылacя бeз кaўняpa, кaшyля мeлa aдклaдны кaўнep i paзpэз. Святoчныя кaшyлi звычaйнa шылi з тoнкaгa бeлaгa кyжaлю, paбoчыя – з бoльш гpyбaгa льнянoгa пaлaтнa. Дa мyжчынcкaй кaшyлi aбaвязкoвa дaдaвaўcя ткaны aбo cкypaны пoяc.    

Гaлaўныя ўбopы з’яўлялicя вaжнaй чacткaй aгyльнaгa кoмплeкcy нapoднaгa aдзeння бeлapycaў. Мyжчынcкiя гaлaўныя ўбopы былi вeльмi paзнacтaйнымi пa фopмe, y якacцi acнoўныx мaтэpыялaў для ix выpaбy выкapыcтoўвaлicя фyтpa, вoўнa, caлoмa. Нaйбoльш pacпaўcюджaным гaлaўным yбopaм былa мaгepкa – кpyглaя выcoкaя мyжчынcкaя шaпкa. Шыpoкae pacпaўcюджaннe aтpымaлi бpылi i кaпeлюшы. Нa Бeлapyci тыпoвыя былi aўчынныя шaпкi, якiя звычaйнa нaciлi зiмoй. Фyтpaвыя шaпкi з вyшaмi чacцeй нaзывaлicя aблaвyxaмi. У якacцi лeтнягa гaлaўнoгa ўбopy мeлi пaшыpэннe кaпeлюшы, плeцeныя з жытняй aбo пшaнiчнaй caлoмы.   

Вaжным элeмeнтaм жaнoчaгa i мyжчынcкaгa aдзeння з’яўляўcя пoяc, якi выкoнвaў нeкaлькi фyнкцый. Пaяcaмi пaдпяpэзвaлacя нiжняe i вepxняe aдзeннe. Дa ix пpывeшвaлicя poзныя нeвялiкiя pэчы. Выкoнвaлi яны i aбpaдaвyю фyнкцыю. Пoяc мyжчын выcтyпaў нe тoлькi дэкapaтыўнaй чacткaй кacцюмa. З’яўлeннe бeз пoяca нa людзяx лiчылacя нeпpыcтoйным. Пaяcы вызнaчaюццa paзнacтaйнacцю тэxнiк выpaбy. Іx вiлi, плялi, ткaлi i вязaлi. У нeкaтopыx мяcцiнax шыpoкiя, яpкix кoлepaў пaяcы нaciлi жaнaтыя мyжчыны. Мaлaдыя xлoпцы пaдпяpэзвaлicя тoлькi вyзкiмi пaяcaмi блeдныx кoлepaў. Скypaныя пaяcы нaciлi пepaвaжнa мyжчыны. Тpaдыцыi, звязaныя з пaяcaмi, былi вeльмi ўcтoйлiвыя. Яны aдыгpывaлi знaчнyю poлю ў aбpaдax.

Вылучаюць 3 разнавіднасці беларускага нацыянальнага касцюма (у адпаведнасці з сацыяльнай прыналежнасцю):

• Сялянскі;
• Мяшчанскі;
• Шляхецкі.

Беларускі сялянскі мае глыбокія гістарычныя карані і захаваў шмат архаічных рыс. Спалучаючы ў сабе практычнасць і эстэтычнасць, ён з'яўляўся і з'яўляецца значна большай рэччу, чым проста адзеннем ці нават мастацкім творам. Сялянскі касцюм беларусаў адлюстроўваў мясцовыя традыцыі, патрэбы і сацыяльны статус прадстаўнікоў беларускага народа, светапогляд майстроў, якія яго выраблялі, а ў дэкаратыўным арнаменце часам чытаюцца цэлыя змястоўныя гісторыі. Звычайна менавіта сялянскі касцюм маюць на ўвазе, калі вядуць гаворку пра нацыянальны касцюм беларусаў увогуле.

Мяшчанскі і шляхецкі нацыянальныя касцюмы ўпісваюцца ў агульнаеўрапейскія модныя тэндэнцыі, але пры гэтым маюць у сабе вялікую колькасць нацыянальных асаблівасцей, што дазваляе лічыць іх за разнавіднасці беларускага нацыянальнага касцюма.

Віды беларускага нацыянальнага касцюма.

Предлагаем для использования в работе  детский атлас, перейдя по ссылке: 

 https://disk.yandex.by/i/ZlogILUVPQk5CQ

Кроссворд "Родственники"

Цель:

Расширять представления детей о своей семье. Формировать представления о родственных отношениях в семье (сын, дочь, мама, папа, дедушка, бабушка и т.д.)

Чтобы начать разгадывать кроссворд, перейдите по ссылке:

https://learningapps.org/watch?v=pbg1o4a6t20

Пазл "Угадай-ка", "Я  и моё имя"

Цель:

Формировать образ Я. Развивать представления детей о внешнем облике. Развивать гендерные представления.

Закреплять знания детьми своих полных имен, фамилии и возраста; имен и отчеств родителей.

Для начала   игры, перейдите по ссылке:

https://learningapps.org/watch?v=p5ptw1p6k20

Игра "Кто хочет стать миллионером?", "Моё имя"

Для начала   игры, перейдите по ссылке:

https://learningapps.org/watch?v=pcqdor3z320

Для начала игры, перейдите по ссылке:

https://learningapps.org/watch?v=pt8dfss0n22

Для   начала игры, перейдите по ссылке:

https://www.jigsawplanet.com/?rc=play&pid=091d8e720d01

Для начала игры, перейдите по ссылке:

https://www.jigsawplanet.com/?rc=play&pid=1e9578e671ee

Займальныя вандроўкі па Беларусі

Малюнак Віталя Дударэнкі

Родная Беларусь!
Ты — маё суцяшэнне, мая радасць.
Ты — маё жыццё.
Ты маеш старажытную мову,
Ты — бурштын, дарагі і прывабны.
Твае людзі, беларусы,
з паэтычнай душой,
з самабытным гонарам,
высакародныя і чалавекалюбівыя,
выхоўваюць у сваіх Дзяцей
людскасць.
А нелюдзяў, паганцаў,
нягоднікаў, мярзотнікаў,
Беларусы жорстка асуджаюць,
але хлеб не адбіраюць.
Веру ў кожнага ўсяляюць.
“Стань Чалавекам, вучыць Народ,
свіннёй пабыць паспееш!”
Дык сейма ўсе разам
нашу агульную ніву
рукой рупнай,
зернем буйным, умалотным,
з душой чыстай, сумленнай,
з сэрцам клапатлівым.
Тады Дзеці сустрэнуць
заўтрашні дзень
абнадзеенымі,
узнёслымі,
удзячнымі,
дбайнымі!
І скажуць сваім Дзецям:
“Любіце Беларусь!
Будзьце Беларусамі!”

Уладзімір Ліпскі

Займальныя вандроўкі па Беларусі

Айчына — наша Доля.
Мова — наша Душа.
Прырода — наша заранка
з якой сустракаем раніцу і вечар.
Калі Доля, Душа, Прырода
зліваюцца з Чалавекам,
атрымліваецца Гаспадар
у сям’і, у родзе, у народзе.

Родны кут, дзе хто нарадзіўся,
і ёсць яго малая радзіма.
Трэба палюбіць мясціну,
дзе ўпершыню ўбачыў свет,
дзе навучыўся хадзіць і гаварыць,
дзе спазнаў цяпло бацькоў,
дзе пачуў салоўку і жаўрука,
дзе ўбачыў над сабой вясёлку…
І тады чуллівай мелодыяй,
вясновай пралесачкай,
завушніцамі на арэшынках
загучыць сардэчная споведзь
паэта Пімена Панчанкі:
Ці плачу я, ці пяю,
Ці размаўляю з матуляю —
Песню сваю, мову сваю
Я да грудзей прытульваю…
Прытулім жа да грудзей
сваю мілую, родную Беларусь,
каб адчуць дыханне яе гісторыі,
каб зразумець адметнасць яе людзей,
каб даць слова вернасці, гонару, любові.
Тады выдыхнем са споду душы
разам з паэтам Рыгорам Барадуліным:
“Беларусь — мая мова і песня!..”

Уладзімір Ліпскі

Алег ГРУШЭЦКІ

Шыншыла

Пад шыпшынаю шыншыла
Шалік шоўкавы знайшла,
Упрыгожыла ім шыю
І да мышачкі пайшла.

Лось и бусел

Лось аднойчы заблукаў
У дрымучым лесе.
Ветліва бусла спытаў,
Што ляцеў з Палесся.

Мілы бусел, пакажы
Шлях дамоў крылом. .
Бусел: – Кля! За мной бяжы!
У тым знойдзеш дом.

Котка

Котка крочыць лёгкім крокам
І за мышкай сочыць вокам.
Раптам мышка знікла ў норцы.
Як дастаць яе там котцы?

На гэтай старонцы вы пазнаеміцеся з гісторыяй беларускай харэаграфіі, з найбольш папулярнымі беларускімі народнымі танцамі. Акрамя таго, у вас з'явіцца выдатная магчымасць станцаваць разам з дзецьмі пад выразную народную музыку, якую вы таксама знойдзеце на гэтай старонцы.

Асаблівасці беларускага танцавальнага мастацтва складваліся ў працэсе фарміравання і развіцця беларускай народнасці і яе культуры (XIV—XVI стст.), каранямі сваімі сыходзіць у нетры старажытнай общерусской культуры. У танцы ў мастацкай форме выявіліся адчуванне прыгажосці жыцця, эмацыянальнасць, тэмперамент і характар народа.

На працягу доўгага часу беларускі танец быў малавядомы нават на радзіме і рэдка выходзіў за межы вескі. У з'яўленні і папулярызацыі беларускіх народных танцаў на сцэнічных пляцоўках не толькі Беларусі, але і за яе межамі вялікая заслуга трупы Ігната Буйніцкага — таленавітага самародка, які стварыў у 1907 г. беларускі народны тэатр, у якім сам Буйніцкі прымаў удзел як рэжысер, акцер і танцор. У канцэртах выконваліся народныя песні, творы беларускіх паэтаў і танцы пад акампанемент традыцыйнай «траістай» музыкі — скрыпкі, цымбалаў і дуды. У сцэнічнай інтэрпрэтацыі народных танцаў І. Буйніцкі амаль не адыходзіў ад фальклорнай асновы.

Беларуская нацыянальная харэаграфія захавала багатую творчую спадчыну мінулага. Найбольш папулярныя беларускія народныя танцы — «Лявоніха», «Крыжачок», «Юрачка», «Полька-Янка», «Чарот», «Таукачыкі», «Чобаты», «Лянок», «Кола», «Бульба», «Ручнікі», «Млынок», «Касцы», «Козачка», «Мяцеліца», «Мікіта», «Дударыкі», «Бычок», «Казыры». Асаблівасць беларускага танца - дынамічнасць і жыццерадаснасць, эмацыйнасць і калектыўны характар выканання. У цяперашні час беларускі народны танец прадстаўлены прафесійнымі танцавальнымі калектывамі, самыя вядомыя з якіх — Дзяржаўны ансамбль танца Беларусі, ансамбль «Харошкі», «Лявоніха».

Крыжачок

  Скачать 

Крыжачок - Изображениепапулярны беларускі народны танец. Аб паходжанні яго назвы існуе тлумачэнне, усматривающее яго сувязь з народным назвай дзікага качара — «крыжак», сам жа танец адносяць да групы танцаў, подражающих рухам птушак. Гэтак жа магчыма, што назва «Крыжачок» адбываецца ад слова «крыж» (крыж), так як для гэтага танца характэрныя пабудовы ў форме крыжа, пераходы крыж-накрыж.

Існуе і танец, які прайгравае руху дзікага качара, але гэта мясцовы варыянт «Крыжачка», які сустракаецца ў заходніх раенах Беларусі. Танец «Крыжачок» меў і іншыя назвы; «Крыжык», «Паулючок», «Антошка», у залежнасці ад назваў прыпевак да яго.

«Крыжачок» — танец парна-масавы, спаўняецца любым колькасцю па ў хуткім тэмпе. Прасторавы малюнак танца мудрагелісты і складаны. У развіцці сцэнічнай версіі танца вялікую ролю адыграў К. А. Алексютовіч. Ен узбагаціў яго новымі элементамі руху, унес разнастайнасць у малюнак, увеў сольнае выкананне, змяніў тэмп, пасля эмацыйнай завязкі ідзе павольная лірычная сольная частка, якую выконваюць адна або дзве пары. Астатнія танцуючыя служаць фонам, яны як бы акампануе салістам. Заключная частка носіць вяселы, забіяцкі характар і адрозніваецца на рэдкасць маляўнічым і хутка змяняюцца малюнкам. Танец «Крыжачок» арганічна ўвайшоў у балет В. Залатарова «Князь-Возера» і балет М. Крошнера «Салавей». «Крыжачок», вядомы таксама і ў Польшчы, што тлумачыцца тэрытарыяльнай блізкасцю, суседствам двух народаў — беларусаў і палякаў.

«Лявоніха»

  Скачать 

«Лявоніха» - з традыцыйных народных танцаў — самы папулярны і любімы ў Беларусі. У ім ярка выяўленыя душа беларускага народа, яго нацыянальныя рысы. «Лявоніха» танец парна-масавы, выконваецца парамі з сольнымі варыяцыямі пад аднайменную песню жартоўнага зместу. Танец дынамічны, жыццярадасны. Музычны памер 2/4. Тэмп жывы. Харэаграфічная кампазіцыя танца складалася з традыцыйных малюнкаў (круг, зорачка, змейка, вароты), з розных пераходаў парамі або лініямі са зменай партнераў і кружэннем ў парах, узяўшыся пад рукі. На вяселлі «Лявоніха» была галоўным танцам, а на вячорках выконвалася пасля «Лянцея» і суправаджалася разнастайнымі прыпеўкамі, напрыклад:

А Лявоніха не ладна была,

Нямытую мне кашульку дала,

Нямытую, не качаную,

У суседа пазычаную.

У некаторых месцах Беларусі «Лявоніха» выконвалася як сольны танец. Выканаўцы па аднаму выходзілі ў сярэдзіну круга і танцавалі, хто як мог. Рухі танцораў былі самымі рознымі ― тупат, галоп, прытупванне.

«Бульба»

  Скачать 

Беларускі народны танец «Бульба»

Гэты танец, з такімі рухамі як полька, притоп, галоп, з выкарыстаннем розных варыяцый, вельмі вяселы, яркі і эмацыйны. У танцы задзейнічаны толькі дзяўчаты.

Танец «Бульба» - гэта выдатны прыклад таго, як можна з легкасцю і весялосцю ставіцца да стомнай працы, і як можна пасля нялегкай працы расслабіцца ў гарэзны і забіяцкай скоках. Для танца характэрная легкасць, жвавасць, імклівасць. 

«Юрачка»

  Скачать 

Беларускі народны танец «Юрачка»

Гэты танец вельмі забаўны і смешны, так як у ім паказваюцца рысы характару персанажа Юрачки ў камічнай форме. Гэта ўсе адбываецца пад музыку аднайменнай песні.

Танец ідзе па крузе. Танцуюць у ім парамі вакол галоўнага героя Юрачки. На гэтым не заканчваецца усе танцавальнае багацце беларускага народа. Есць яшчэ шмат цікавых танцаў, усе яны адрозніваюцца сваей характэрнай дынамічнасцю, яркасцю і носяць пэўны сюжэтны характар.

Кракавяк

  Скачать 

Кракавяк (польск.: Krakowiak) — хуткі танец польскага паходжання ў 2/4; форма дзвюхкаленная, мелодыя ажыўленага характару, часта мае акцэнт на другой восьмай у такце, якая сінкапуецца з трэцяй. Рытм востры, з частымі сінкопамі. Выконваецца весела, тэмпераментна, з ганарлівай выправай.

Паўстаў сярод жыхароў Кракаўскага ваяводства (кракавякаў). У XIV ст. атрымаў распаўсюджанне сярод шляхты. Даўней кракавяктанчылі толькі мужчыны, пазней — мужчына ў пары з жанчынай. У XIX ст. быў папулярным бальным танцам.

Кракавяк, атрымаўшы мастацкую апрацоўку, ужываецца ў балетнай музыцы і опернай музыцы, напрыклад у оперы «Жыццё за цара» М. І. Глінкі і іншых творах. Музычная форма скарыстана Ф. Шапэн у «Ронда а ля кракавяк» для фартэпіяна з аркестрам.

Крыжачок_балалайка

  Скачать 

Крутуха

  Скачать 

Митусь

  Скачать 

Скакуха

  Скачать 

Арнаментальныя танцы:

Для іх характэрна увасабленне арнаменту ў прасторавым малюнку, масавае і парна-масавае выкананне. «Крыжачок», "Крутуха" , «Венчык», «Плятунец», «Мітусь», «Кошык», «Траян», «Кола».

Імправізацыйнасць характэрна часцей для сольных танцаў («Завейніца», «Скакуха», «Казачок» і інш.). У XIX ст. у вёсках, мястэчках і гарадах атрымалі распаўсюджанне новыя танцы — "лянцяй", кадрыль, (у асноўным у паўночнай і цэнтральнай Беларусі), розныя полькі ("Трасуха", "Какетка", "Трамблям"), вальс і іншыя, якія прыйшлі з краін Заходняй Еўропы.

Трасуха

Трасуха - старадаўні беларускі народны танец. Мяркуецца, што назва танца цягнецца з часоў Старажытнай Русі, калі двенадцать сясцёр-пляскавіц штомесяц прымалі ўдзел у абрадах культу багіні Мокаш і веснавых святых Лады і Лелі. Як лічыў вядомы даследчык славянскай старажытнасці Б.А. Рыбакоў, у народнай памяці гэтыя сёстры трансфармаваліся, зліўшыся з русалкамі-берагінямі. З-за сваёй туманна-воднай сутнасці яны ператварыліся ў трынаццаць ліхаманак — сталі «трасавіцамі-плясавіцамі». Вось ад слова трасавіца і пайшла назва тыпавога беларускага танца, які пазней пад моцным уплывам полькі стаў сучаснай «Трасухай». З прыходам у Беларусь полькі ў сярэдзіне XIX стагоддзя, сфармаваўся гібрыд полькі і «Трасухі», які аб'яднаў кручэнне полькі і патрэсванне верхняй часткі корпуса з традыцыйнага танца. Не гледзячы на існаванне мноства варыянтаў «Трасухі» ў іх заўсёды прысутнічае гэта характэрнае патрэсванне рук, плячэй ці корпуса, якое дазваляе адразу пазнаць гэты танец. Паэт адзначыў гэта такім радком: «Нават сівай барадзе не сядзіцца, як плячамі павядзе маладзіца». Нагамі выконваюцца тэхнічна складаныя спружыністыя рухі. Танец можа выконвацца і сола, і парамі. Беларуская «Трасуха» часта апісвалася этнографамі. Вось як апісвае танец «Трасучка» ці «Пацяруха» П. Шпілеўскі, які ён назіраў у в. Сіняўка. " Звычайна становяцца дзве пары дзяўчат і хлопцаў: пакланіўшыся адзін аднаму, пара дзяўчат, трасучыся ўсім целам і размахваючы рукамі, на пятках вытварае розныя па і потым сапраўды плыве насустрач пары хлопцаў, якія, у сваю чаргу, тупаюць наскамі ботаў, неяк скоса, з-пад казырка пазіраючы на папярэдніх дам; калі сыдуцца дзве пары, пляснуць адзін аднаму над вухам у далонькі і паасобку разыходзяцца ў розныя бакі, тупаючы нагамі і прыгаворваючы: «Вух я, ды вух я»!. Потым групуюцца ўсе пары разам і, пераплятаючыся рукамі, робяць кругі то ў адзін, то ў іншы бок; нарэшце, раскланьваюцца адзін з адным і хаваюцца ў натоўпе, як бы чакаючы выкліку або новага запрашэння з боку хлопцаў " «Трасуха» разам з «Лявоніхай» набылі такую ​​вядомасць і папулярнасць за межамі краіны, што сталі своеасаблівай знакамі нацыянальнага харэаграфічнага мастацтва.

http://kazki.by/category/folklore/lichylki/

Стрэчанне ці грамніцы - гуканне вясны. Гэтае свята ўвабрала ў сябе вобраз зімы і лета ў песенных гуртах, якія спрачаюцца паміж сабой песнямі. 

Масленка. Святкуецца на восьмы дзень перад Вялікаднем. Гэта свята пачыналіся запускі, якія заканчвалі калядны мясаед. 

Гуканне вясны. Гэтае свята характэрна для Усходняй Беларусі. Як і масленкавыя абрады песні і карагоды адбываліся на горках, бо так было бліжэй да неба. Кульмінацыя гэтага свята дасягалася 7 красавіка, калі адбываліся непасрэдна рытуальныя дзеянні і працягваліся да таго моманту, як узаруць поле. 

Саракі. Свята прыпадае на 22 сакавіка. Яно адзначае дзень веснавого раўнадзенства. 3 гэтым святам канчаткова прыходзіць вясна. 

Камаедзіца. Гэтае свята прыйшло з глыбокай старажытнасці. Адзначаецца перад Звесткаваннем. На гэта свята пакланяліся мядзведзю.

Вялікдзень. Гэтае свята лічыцца найвялікшым каляндарным святам. Яно складае выключную адметнасць, самабытнасць беларускага абрадава-святочнага каляндара.На гэта свята сутракалі Новы Год па сонечнаму календару. Святкавалася ў дзень вяснавога раўнадзенства. Потым стала перасоўным ад 4 красавіка да 8 мая. Апошняя нядзеля перад святам была Вербная нядзеля. У царкву заносілі галінкі вярбы, якія асвяшчалі святой вадой. Потым прынасілі дамоў і з'ядалі па аднаму пухірку, каб абараніцца ад маланкі, а рэшткі вярбы захоўвалі да наступнай Вербніцы. 

Наўскі Вялікдзень. Адзначаўся ў чысты чацвер, як частка агульнакаляндарнай традыцыі ўшанавання дзядоў. Гэтае свята больш вядома пад назвай Радауніца свята ўшанавання памерлых. 

Юр'я. Свята адзначалася 5 траўня. На ім ушаноўвалі сімвал парадку, вясны, росквіту прыроды. На лузе дзяўчаты выбіралі самую прыгожую, апраналі яе русалкай і надзявалі ёй вянок, вадзілі вакол яе карагоды і спявалі. На гэтае свята існуе шмат прыказак, прыкмет. Вось адна з іх:" Як дождж на Юр'я, то будзе хлеб у дурня." 

Пахаванне стралы. У аснове гэтага свята ляжыць ахоўная магія ад маланкі. Цягнецца ад Вялікадня да Ушесця. На гэтае свята водзяць песні, карагоды, якія абараняюць ад маланкі. 

Зялёныя святкі. Свята найвышэйшага росквіту прыроды. Вядома пад назвай Сёмухі, Тройцы. Святкуецца гэтае свята на семым і восьмым тыдні пасля Вялікадня. Гэтае свята з'яўляецца гімнам маці-прыродзе.

Купалле. Святкуецца з 6 на 7 ліпеня. Гэтае свята насычана прыгожымі язычніцкімі звычаямі і святкуецца ў гонар летняга сонца звароту. Сутнасць гэтага свята засталася некранутай да нашых дзён. Увасабленнем былі ачышчальныя вогнішчы, ачалавечаны вобраз жанчыны Купалы і нават яго дочкі. 

Жніво. Гэтае свята з'яўляецца самым працяглым комплексам рытуалаў. Пачынала святкавацца ад 12 ліпеня да 27 верасня. Жніўныя абрады складалі аснову самай цяжкай працоўнай дзеі. 

Жаніцьба коміна. Гэтае свята было ўведзена яшчэ Пятром I. Прыпадала яно на 13-14 верасня. Па гэтаму святу сустракалі Новы год восенню.

Пакровы. Адзначаліся ад 14 кастрычніка да 27 кастрычніка. На гэтае свята размяркоўваліся дні паміж дзяўчатамі, а 27 кастрычніка па надвор'ю меркавалі аб характары будучай жонкі, і называлі гэты час Дзівочым летам. На гэтае свята ў прыродзе адбываўся пераломны момант ад лета да зімы. "Прыйшла Пакрова і пытае, ці да зімы гатова." Пачынаючы з гэтага свята, моладзь пачынала збірацца на вячоркі, а хатнія справы спраўляліся з песнямі. 

Дзяды. Кожны дзень тыдня меў сваё значэнне. Так субота мела быць днём ушанавання дзядоў, усіх памерлых. У гэты дзень кожны павінен быў успомніць лепшыя рысы прашчураў, аддаць ім належную павагу.

Зімовыя святкі. Пачыналіся посля постнай куцці (6 студзеня) і завяршаліся да Вадахрышча (19 студзеня). На гэтае свята адбываліся сапраўдныя тэатралізаваныя беларускія народныя карнавалы.Пачыналіся зімовыя святкі з Каляд (7 студзеня), якія былі ў гонар зімоваго сонцазвароту і каляднага месаеду пасля Піліпаўскага посту. На гэты язычніцкі абрад наслаівалася хрысціянскае свята нараджэнне Хрыстова- свята Раства. Неад'емным рытуалам з'яўляецца ўшанаванне продкаў-дзядоў. Гэтаму прысвячалі тры ўрачыста-шанавальныя куцці:перадкалядная посная, багатая- шчодрая і вадзяная. Гэтая дзея цягнулася ад 25 снежня да 2 студзеня.

Сырны тыдзень, або Масленка (за 8 тыдняў да Вялікадня)

Масленка, масленка, нясі сыру, масла нам, каб зімачка згасла!

Старажытнае язычніцкае свята. У гэты тыдзень праводзяць зіму. Сёння Сырны тыдзень болей вядомы як Масленка. Шмат стагоддзяў у беларусаў сыр быў самым папулярным прадуктам i сiмвалiзаваў нараджэнне новага жыцця. У гэты тыдзень дзяўчаты і хлопцы ладзілі гушканне на арэлях, коўзанне з горак на санках. Верылі, што чым вышэй узляціш на арэлях, чым далей скоцішся з горкі — тым даўжэйшы будзе лён. На Масленку ласуюцца блінамі, спяваюць масленічныя песні. 

http://www.nlb.by

http://kazki.unicef.by/kazki/16.html

Сынок-з-кулачок

Быў сабе дзед і баба. Доўга яны жылі, ды дзяцей не мелі. Раз пайшла баба ваду браць у калодзежы. Зачарпнула вядром дый паглядзела, ці поўна зачарпнула. Паглядзеўшы, бачыць: каліва гароху на дне ляжыць. Баба дастала ды з’ела. Вось яна ад гэтага гароху і затаўсцела-зацяжарыла. Панасіла колькі і нарадзіла сына маленькага – з кулачок.

Адзін раз дзед паехаў у поле араць ды сказаў бабе, каб прынесла яму ў поле абедаць. Баба згатавала абед ды хоча ўжо несці ў поле, ажно Сынок з кулачок кажа:

– Мама, я панясу.

Баба спалохалася ды кажа:

– Куды ж ты панясеш? Ты ж такі маленькі! Ты ж поля не ведаеш!

– Знайду, мамка!

Маці ўсё падрыхтавала, а сынок як сеў вярхом на гаршчкі, ды так шпарка паехаў, што ні вокам змігнуць. Пад’ехаўшы да бацькі, ён паставіў гаршчкі, а сам схаваўся за горку і крычыць:

– Тата, хадзі абедаць!

Бацька агледзеўся ды нікога не ўбачыў. Ды зноў сабе арэ. А сынок другі раз кліча: 

– Тата, хадзі абедаць!

Бацька зноў яго не ўбачыў. А ён як выйшаў на горку, ды як закрычыць:

– Бацька, ідзі ўжо абедаць!

Бацька яго ўбачыў і пайшоў. А сынок – на саху вярхом, ды давай араць! Каля гэтай нівы тым часам ехаў адзін пан. Угледзеў, як Сынок з кулачок арэ, і пытаецца ў мужыка, ці не прадасць ён хлопчыка. А мужык кажа:

– Каля пана воля хоча, дык я і задарма аддам!

Пан даў мужыку тысячу рублёў. А сабе ўзяў хлопчыка ў кулачок, закруціў яго ў насоўку ды схаваў у кішэню. Сынок вылез з кішэні дый скочыў з воза на дарогу, а пан, не заўважыўшы, паехаў далей. Сынок сыйшоў з дарогі і схаваўся ў траве. А па дарозе ідуць злодзеі і паміж сабою гамоняць:

– Пойдзем у пана ўкрадзем вала!

А сынок пачуў гэта і крычыць з травы прыдарожнай:

– А я раскажу!

Злодзеі папужаліся таго голасу ды кажуць:

– Хто гэта там? Хадзі з намі!

Сынок з кулачок выйшаў і пайшоў з імі. Прыйшоўшы да панскай пуні, дзе стаялі быкі, пачалі вырашаць:

– Хто ж палезе ў пуню?

А Сынок з кулачок кажа:

– Я!

І палез у пуню. Падыйшоў да быкоў ды закрычаў:

– Якога вам быка ўзяць?

Пан пачуў гэта ды прыбег з цяплом у пуню, але не ўбачыў нікога, ды вярнуўся зноў дадому. А сынок выбраў сабе самага лепшага быка ды вывеў злодзеям. Злодзеі ўзялі быка ды зарэзалі, а коўб* кінулі на дарозе. А самі паехалі. Сынок з кулачок застаўся ды ўлез у коўб. Прыйшоў з лесу воўк ды з’еў той коўб. А Сынок з кулачок як стаў крычаць у сярэдзіне ваўка! Звяруга спужаўся дый кажа:

– Што хочаш, я зраблю. Толькі ж не крычы!

А сынок кажа:

– Вязі мяне да таткі!

Воўк і павёз. Як толькі прыехалі яны да дзвярэй, то сынок і стаў крычаць:

– Тата-тата! Адчыняй дзверы!

Бацька і адчыніў.

– Бяры, бацька, таўкач ды бі ваўка!

Бацька забіў ваўка, садраў шкуру, вырабіў і пашыў сыночку шубу. 

З РОГА ЎСЯГО МНОГА

http://kazki.unicef.by/kazki/18.html

Жыў сабе дзед з бабай. І ў іх не было нічога, толькі адна лубачка жыта. Дзед і кажа:

– Бабка-бабка, што будзем рабіць з гэтым жытам?

А баба кажа:

– А ты ідзі на млын, змялі там жыта – хлебца спячом!

Пайшоў тады дзед на вадзяны млын, змалоў жыта і ідзе дамоў. Ідзе дамоў і зайшоў у карчму, а муку паставіў на заваленцы ля карчмы. Усхадзіўся раптам вецер і раздзьмуў дзедаву муку. Узяў дзед пустую лубку і пайшоў дадому.

– Бабка-бабка, што мы будзем рабіць? Паставіў я муку на заваленцы, а вецер і раздзьмуў яе.

– А ідзі, дзедка, не даруй яму!

І пайшоў тады дзед шукаць ветра.

Ішоў-ішоў, ішоў-ішоў, бачыць – хатка. Узяў ён тую хатку за вугал і стаў абарочваць. А вецер тут і крычыць:

– Не руш маю хатку! На табе акрайчык хлебца, дык як будзеш яго есці, то ён будзе большаць.

Узяў той акрайчык дзед ды пайшоў дадому, а па дарозе зайшоў да кумы нанач.

Стаў ён есці той хлеб. А ён не ўбывае, а прыбывае! Узялі куму моцныя завідкі. Яна ноччу ўзяла, адрэзала акрайчык хлеба звычайнага ды падмяніла: ягоны ўзяла сабе, а свой дала яму. Ото прыходзіць дзед дадому, сталі яны з бабай той акрайчык есці і...з’елі.

– Падмануў вецер! – гыркнуў дзед.

– Ідзі, дзедка, ды не даруй ты ветру.

Пайшоў дзед зноў. Ішоў-ішоў, знайшоў ветраву хатку. Узяў яе за вугал і стаў абарочваць. А тады вецер гукае:

– Чалавек-чалавек, не руш маю хатку! А на табе баранчыка. Як ты скажаш: “Баранчык, страсяніся! Высып золата-срэбра!” – ён і высыпле.

Ото дзед узяў баранчыка дый пайшоў дадому, ды не дайшоў, а ізноў зайшоў да кумы нанач. Пасядзеў трошкі і ўздумаў праверыць, ці праўда гэта, што яму той вецер сказаў. І кажа куме:

– Дай-ка мне, кумачка, дзяругу*.

Кума дала яму дзяругу, ён паставіў баранчыка на дзяругу і кажа:

– Баранчык, страсяніся, ды высып золата-срэбра!

А баранчык страсянуўся, і высыпалася і золата, і срэбра. А кума гэта ўбачыла і ноччу замяніла баранчыка. Назаўтра дзед узяў кумінага баранчыка і пайшоў дадому ў добрым гуморы. Прыходзіць дадому, паставіў баранчыка на дзяругу і кажа:

– Баранчык-баранчык, страсяніся! Высып золата-срэбра!

А баранчык той стаіць, як дурань.        

Праганяе тады баба ізноў дзеда:

– Ідзі ды не даруй ты ветру!

Пайшоў дзед ізноў да ветравай хаты.

Ізноў стаў яе за вугал абарочваць. А вецер, гэта ўбачыўшы, і крычыць:

– Чалавек-чалавек, не руш маю хату, на табе ражок. Цяпер тваё ўсё вернецца, трэба толькі сказаць: “З рога ўсяго многа!”

Узяў дзед ражок і пайшоў дзед дадому. Прыходзіць ізноў па дарозе да кумы. Пасядзеў трохі і гаворыць:

– Вось, кумка ты мая, ёсць у мяне ражок – што захочаш дасць. Толькі скажы яму: “З рога ўсяго многа!” – тут табе ўсяго і будзе.

Дзед выйшаў на двор, а кума зараз жа і кажа:

– З рога ўсяго многа!

Як толькі яна гэта сказала, як выскачылі з гэтага рога малайцы з бізунамі, як сталі яе біць! Білі-білі, а яна крычыць! А тут уваходзіць дзед.

– Ай, кумок, ратуй мяне! Аддам я табе і акрайчык, і баранчыка – каб толькі яны кінулі біцца.

А тады дзед кажа:

– Ох, усе ў рог!

І яны і пахаваліся назад у рог. Аддала тады кума і акрайчык, і баранчыка. Дзед забраў сваё і пайшоў дадому. Прыйшоў дамоў і стаў жыць. І стаў ён такім багатым, што ні здумаць, ні згадаць, ні ў казцы сказаць, ні пяром напісаць. Ну і, вядомая справа, калі ён такі багаты, дык і сябраваць пачаў з багатымі. Раз сабраў дзед пір ды паклікаў сваіх дружбакоў-паноў. Яны на гэтай гулянцы паўпіваліся, а адзін жа ж – не. Вось ляглі яны спаць, а той узяў хлеб і баранчыка – і да сябе дадому.

Назаўтра агледзеўся дзед – няма ні баранчыка, ні акрайчыка. Тады запрог каня і паехаў да таго пана. А той жа ж пытаецца ў дзеда:

– А што ж ты мне, дзед, прывёз?

– А я ж табе прывёз ражок.

– А пакажы які.

Дзед паказаў, а тады пан пытае:

– А што з ім рабіць?

– А вось што, паночак. Скажы толькі: “З рога ўсяго многа!” – дык ён жа ж і дасць усё, што захочаш.

А пан зараз і кажа:

– З рога ўсяго многа!

А як выскачыў адтуль тузін малайцоў з кулькамі, а як сталі яго лупіць! А пан гэты крычыць крычма:

– Ой, дзедка, ратуй! Аддам і баранчыка твайго, і акрайчык, а то ж яны мяне заб’юць!

Ну, тады ўжо дзед злітаваўся з яго і кажа:

– Ох, усе ў рог!

Усе яны і пахаваліся. Узяў дзед і акрайчык, і баранчыка, і ражок – і пайшоў дадому. Стаў тады дзед жыць сам па сабе, перастаў ужо дружыцца з багатымі.

ЗАЙКАВА ХАТКА

 http://kazki.unicef.by/kazki/19.html

Жылі-былі ў адным лесе лісіца і заяц. Жылі яны адзін каля другога блізка. Прыйшла восень, стала холадна, уздумалі яны сабе хаткі збудаваць. Вось лісіца узвяла сабе хатку са сняжку, а заяц – з пяску. Пражылі зімку, дачакаліся вясны. У лісіцы хатка растала, а зайчыкава – выстаяла. Прыйшла лісіца, выгнала зайчыка, стала сама там жыць у яго хатцы. Сядзіць зайка пад бярозай і плача. Ідзе воўк.

– Чаго ты, зайка, плачаш?

– Як жа мне не плакаць? Жылі мы з ліскай блізка. Стала холадна, збудавалі мы сабе хаткі. Я сабе – з пяску, а лісіца – са сняжку. Прыйшла вясна, яе хатка растала, а мая выстаяла. Яна мяне выгнала з маёй хаткі і сама цяпер жыве там. Вось я сяджу ды плачу. Падсабі гора гараваць.

– Ну, хадзі, я яе выганю.

Пайшоў воўк, стаў на парозе:

– Вылазь, ліса, вон! Бо скіну з печы, паб’ю табе плечы!

А лісіца не лезе з печы дый гаворыць:

– Мой хвост шорсткі, як дам – дык павалішся!

Спалохаўся воўк лісінага хваста, пабег і зайца кінуў. Сеў заяц зноў пад бярэзінаю і плача. Ідзе па лесе мядзведзь. Убачыў зайку дый пытае:

– Чаго ты, зайка, плачаш?

– Як жа мне не плакаць? Жылі мы з ліскай блізка. Прыйшла восень, пабудавалі мы сабе хаткі. У яе хатка са сняжку, а ў мяне – з пяску. Прыйшла вясна, лісчына хатка растала, а мая выстаяла. Яна мяне выгнала з тае хаткі, сама там жыве. А я сяджу ды плачу. Падсабі гора гараваць.

Пайшоў мядзведзь лісіцу выганяць. Узыйшоў на парог, а лісіца і пытае:

– Хто там? Мой хвост шорсткі, як дам, дык павалішся!

Спалохаўся мядзведзь таго хваста, кінуў зайца ды бегчы. Зноў сеў зайчык пад бярозай і жаласна плача. Аж ідзе па лесе певень. Убачыў ён зайку і пытае:

– Чаго ты, зайка, плачаш?

Зайка стаў жаліцца пеўню:

– Жылі мы з лісіцай блізка. Узвялі сабе хаткі побач. Я сабе – з пяску, а лісіца – са сняжку.  Прыйшла вясна, лісіцына хатка растала, а мая выстаяла. Яна мяне і выгнала з маёй хаткі.

– Пайду-тка я яе выганю!

Плача зайка, не верыць.

– І дзе табе, Пеця, выгнаць? Воўк гнаў – не выгнаў, мядзведзь гнаў – не выгнаў.

– Не, хадзі, паспрабуем.

Вось і пайшлі. Увайшоў певень у хату, стаў на парозе і крычыць:

– Я пятух-чабятух, на кароткіх нагах, на высокіх пятах, нясу касу на плячы, хачу ліску засячы!

А лісіца і кажа:

– Мой хвост шорсткі, як дам, дык павалішся!

А певень не спалохаўся, скочыў з парога на падлогу і зноў крычыць:

– Я пятух-чабятух, на кароткіх нагах, на высокіх пятах, нясу касу на плячы, хачу ліску засячы!

А яна адказвае:

– Мой хвост шорсткі, як дам, дык павалішся!

А пятух усё бліжэй, бліжэй падыходзіць ды як ускочыць на пяколак! А лісіца скок з печы далоў, певень да яе, а яна – за парог! А зайка і дзверы за ёй зачыніў! І сталі зайка з пеўнем удвух жыць.

ЛЁГКІ ХЛЕБ

Касіў на лузе касец. Змарыўся і сеў пад кустом адпачыць. Дастаў торбачку, разьвязаў і пачаў есьці. 
Выйшаў з лесу галодны воўк. Бачыць — касец пад кустом сядзіць і нешта есьць. Падыйшоў да яго воўк: 
— Ты што ясі, чалавеча? 
— Хлеб, — адказвае касец. 
— А ён смачны? 
— Дзіва што смачны! 
— Дай мне пакаштаваць. 
— Калі ласка! 
Адламаў касец кавалак хлеба і даў ваўку. 
Спадабаўся ваўку хлеб. Ён і кажа: 
— Хацеў бы я кожны дзень хлеб есьці, але дзе мне яго дастаць? Парай, чалавеча! 
— Добра, — кажа касец, — навучу цябе, дзе і як хлеб даставаць. 
І пачаў ён вучыць ваўка: 
— Перш-наперш трэба зямлю ўзараць... 
— Тады і хлеб будзе? 
— Не, брат, пачакай. Потым трэба зямлю забаранаваць... 
— І можна хлеб есьці? — замахаў воўк хвастом. 
— Што ты, пачакай яшчэ. Раней трэба жыта пасеяць... 
— Тады будзе хлеб? — аблізнуўся воўк. 
— Не яшчэ. Дачакайся, пакуль жыта ўзыдзе, халодную зіму перазімуе, вясной вырасьце, потым закрасуе, потым пачне наліваць зярняты, потым сьпець...
— Ох, — уздыхнуў воўк, — вельмі ж доўга чакаць. Але цяпер-то ўжо я наемся хлеба ўволю! 
— Дзе там наясіся! — перапыняе касец. — Рана яшчэ. Спачатку сьпелае жыта трэба зжаць, потым у снапы зьвязаць, снапы ў бабкі паставіць. Вецер іх правее, сонейка прасушыць, тады вязі іх на ток... 
— І есьці хлеб буду? 
— Які нецярплівы! Спачатку трэба снапы абмалаціць, зярняты ў мяхі сабраць, мяхі ў млын завезьці, ды мукі намалоць... 
— І ўсё? 
— Не, ня ўсё. Муку трэба замясіць у дзяжы і чакаць, пакуль цеста падыдзе. Тады ў гарачую печ пасадзіць. 
— І сьпячэцца хлеб? 
— Але, сьпячэцца хлеб. Вось тады і наясіся яго, — скончыў касец навуку. 
Задумаўся воўк, потым пачухаў лапай патыліцу і кажа: 
— Не! Гэтая работа занадта марудная і цяжкая. Лепш парай мне, чалавеча, як лягчэй яду здабываць. 
— Ну што ж, — кажа касец, — калі ня хочаш цяжкі хлеб есьці, параю табе лёгкі. Ідзі на выган, там конь пасецца. 
Пайшоў воўк на выган. Убачыў каня: 
— Конь, конь! Я цябе з'ем. 
— Што ж, — кажа конь, — еш. Толькі спачатку здымі з маіх ног падковы, каб не ламаць табе зубы аб іх. 
— І то праўда, — згадзіўся воўк. 
Нахіліўся ён падковы здымаць, а конь як стукне яму капытом у зубы... 
Перакуліўся воўк ды ходу. 
Прыбег да рэчкі. Бачыць — на беразе гусі пасуцца. "Ці ня з'есьці мне іх?" — думае, потым і кажа: 
— Гусі, гусі! Я вас з'ем. 
— Што ж, адказваюць гусі, — еш. Але спачатку зрабі нам адну паслугу перад сьмерцю. 
— Якую? — пытаецца воўк. 
— Пасьпявай нам, а мы паслухаем. 
— Гэта можна. Сьпяваць я — мастак. 
Сеў воўк на купіну, задраў галаву і давай выць. А гусі крыльлямі — мах, мах! Узьняліся й паляцелі. 
Зьлез воўк з купіны, правёў гусей вачыма і пайшоў далей ні з чым. 
Ідзе ды лае сябе апошнімі словамі: "Ці ж ня дурань я, га? Навошта я згадзіўся сьпяваць гусям? Ну, цяпер каго ні сустрэну — з'ем!" 
Толькі ён так падумаў, бачыць — ідзе па дарозе стары дзед. Воў падбег да яго: 
— Дзед, дзед! Я цябе з'ем! 
— Чаго так сьпяшацца! — кажа дзед. — Давай сьпярша табакі панюхаем. 
— А смачная яна? 
— Паспытай, дык будзеш ведаць. 
— Давай! 
Выняў дзед з кішэні капшук з табакаю, сам панюхаў і ваўку даў. 
Як нюхнуў воўк на ўсю сілу, дык цэлы капшук табакі ўдыхнуў у сябе. А потым як пачаў чхаць на ўвесь лес... Нічога ад сьлёз ня бачыць, усё чхае. Так з гадзіну чхаў, пакуль усю табаку ня вычхаў. Агледзеўся потым, а дзеда і сьлед прастыў. 
Пайшоў воўк далей. 
Ідзе ён і бачыць — на полі чарада авечак пасецца, а пастух сьпіць. Нагледзеўся воўк у чарадзе самага большага барана, схапіў яго і кажа: 
— Баран, баран! Я цябе з'ем. 
— Што ж, — кажа баран, — такая мая доля. Але каб ня мучыцца мне доўга ды і табе каб не ламаць зубы аб мае старыя косьці, стань лепш вунь у той лагчынцы і разяў рот, а я ўзьбягу на ўзгорак, разганюся і сам ускочу табе ў рот. 
— Дзякуй за параду, — сказаў воўк. — Так і зробім. 
Стаў ён у лагчынцы, разявіў рот і чакае. А баран узбег на горку, разагнаўся ды — трах! — рагамі ваўка ў галаву. Аж іскры пасыпаліся з вачэй у ваўка, сьвету ён ня ўбачыў. 
Ачухаўся воўк, пакруціў галавою і разважае: 
— Цікава: з'еў я яго ці не? 
А тым часам касец скончыў работу ды ідзе дахаты. 
Пачуў ён воўкавы словы і кажа: 
— З'есьці ня з'еў, але паспытаў лёгкага хлеба.

http://kazki.unicef.by/kazki.html

http://www.nlb.by

Беларускія гульні

Воспитатель: Молодцы! Всех отгадали! Кто из зверей здесь собрался?

Дети: Лиса, заяц, белка, медведь, волк, еж.

Воспитатель: Правильно, все эти животные обитают у нас в Беларуси.

Воспитатель: И я предлагают вам справиться со следующим заданием. Есть в Беларуси Красная книга. В ней собраны редкие животные и растения. Я вам предлагаю поиграть в лото «Животные и растения Красной книги».

Воспитатель: Молодцы, и с этим заданием вы справились. За выполненное задание — вот ваша последняя часть пазла. Давайте соберем его, и посмотрим, что у нас получилось!

Дети: Герб Беларуси.

Воспитатель: Правильно. Герб Беларуси — это государственный символ Беларуси. Герб, также как и флаг — главный символ страны. Герб Беларуси представляет собой зеленый контур государственной границы Республики Беларусь, наложенный на золотые лучи восходящего над земным шаром солнца. Вверху находится пятиконечная красная звезда. Герб обрамлен венком из золотых колосьев, переплетенных справа цветками клевера, слева – цветками льна. Земной шар – знак того, что РБ воспринимает все народы земли как равноправных друзей и партнеров. Единение земли и солнца – главный знак жизни. Красная звезда – символ человека и человечества, знак мужества и высоких помыслов. 

Воспитатель: Ребята, вам понравилось наше квест-путешествие? Тогда я предлагаю вам сейчас вспомнить все, чем вы занимались, и нарисовать Чарли Блэку подарки. Изобразите на рисунках то, что вы бы хотели рассказать великому Исследователю, а потом мы отправим это по почте ему в Англию.

Понятие «среда» предполагает систему, включающую взаимосвязь предметного и личного характера. Через среду воспитанники адаптируются к социальной действительности.

На современном этапе, когда происходят значительные изменения в жизни общества, актуализируется проблема воспитания маленького гражданина и патриота своей страны.

Патриотическое воспитание детей – это сложный педагогический процесс, в основе которого лежит развитие нравственных чувств.

Дошкольное детство – благоприятный период для приобщения ребёнка к национальной культуре. Поэтому очень важно начинать воспитывать настоящего патриота своей Родины именно в этом возрасте, когда ребенок начинает интенсивно развиваться в социальном плане. Этот период по своим психологическим особенностям наиболее благоприятен для формирования патриотизма, так как для детей дошкольного возраста характерны

• высокая восприимчивость,
• легкая обучаемость,
• безграничное доверие взрослым,
• стремление подражать им,
• эмоциональная отзывчивость и интерес ко всему окружающему.

Целью патриотического воспитания является сформированность основ патриотизма как нравственного качества личности. Но это качество не возникает у людей само по себе. Придерживаясь принципа – от малого к великому, своевременное формирование у детей чувства патриотизма необходимо начинать с младшего дошкольного возраста с воспитания любви и привязанности к малой Родине: к самым близким людям – отцу, матери, дедушке, бабушке, к тому месту, где ребёнок родился, где находится его дом, улица, детский сад. Родина начинается с любви к той земле, на которой родился и живешь. Но просто любить родную землю недостаточно, необходимо знать историю, культуру, достопримечательности, заповедные уголки, то чем славится родной город – край знаменитых земляков. У ребенка должно появиться чувство национальной гордости за свою малую родину. Поэтому главной целью педагогов является воспитание гражданина, любящего и знающего свой город, край и все, что с ними связанно. Для достижения этой цели перед педагогами дошкольных учреждений ставится ряд задач:

- воспитание у ребенка любви и привязанности к своей семье, родному дому, земле, где он родился;

- формирование у дошкольников нравственных качеств личности через знакомство с историей и современностью родного города;

- формирование гражданской позиции и патриотических чувств к прошлому, настоящему и будущему родного края, гордости за свою малую родину;

- воспитание любви и уважения к своему народу, его обычаям, традициям;

- формирование основ экологической культуры, гуманного отношения ко всему живому через знакомство с природой родного края.

Успешность развития детей при знакомстве с родным городом станет возможной только при условии их активного взаимодействия с окружающим миром эмоционально-практическим путем, т.е. через игру, труд, обучение, разные виды деятельности, свойственные дошкольному возрасту.

С этой целью с детьми организуются:

• занятия,
• игры,
• беседы,
• разные формы познавательной практической деятельности,
• художественная деятельность,
• праздники и развлечения;
• труд;
• образовательные услуги.

Воспитывая у детей любовь к малой родине, необходимо подвести их к пониманию, что их город – частица страны, поскольку во всех местах, больших и маленьких, есть много общего:

- повсюду люди трудятся для всех (учителя учат детей; врачи лечат больных; рабочие делают машины и т.д.);

- везде соблюдаются традиции: Родина помнит героев, защитивших ее от врагов;

- повсюду живут люди разных национальностей, совместно трудятся и помогают друг другу;

- люди берегут и охраняют природу;

- есть общие профессиональные и общественные праздники и т.д.

Начиная работу по воспитанию любви к родному краю, педагог обязан сам его хорошо знать. Он должен продумать, что целесообразнее показать и рассказать детям.

Содержание нравственно-патриотического воспитания детей дошкольного возраста отражено в учебной программе дошкольного образования и в программе для специальных дошкольных учреждений Ю. Н. Кисляковой, Л.Н. Мороз «Воспитание и обучение детей с тяжелыми нарушениями речи». Образовательные программы акцентируют данное направление в образовательных компонентах образовательных областей «Ребёнок и общество», «Ребёнок и природа», «Искусство». Эффективному усвоению детьми знаний по данным областям содействует тематическое планирование, так как темы логически связаны между собой и составляют целостное представление о Родине. Культура малой Родины должна войти в сердце ребенка и стать неотъемлемой частью его души.

Еще одним немаловажным условием для формирования любви к малой Родине является создание в группах соответствующей развивающей предметно-пространственной среды. Необходимо организовать центр краеведения, где должен быть представлен материал для ознакомления детей с природой родного края, города, с экологией, с достопримечательностями, с предприятиями города, с особенностями населения, с его историей и культурой. Также необходимо вносить элементы этнографии в различные игровые центры.

Важным условием эффективного осуществления работы по ознакомлению с родным краем является тесная взаимосвязь с семьями воспитанников. Родители (законные представители) дошкольников могут стать участниками образовательного процесса не только в рамках семьи, но и учреждения образования. Родители могут оказать действенную помощь в сборе материалов по родному краю, по проведению экскурсий в музеи, к памятникам истории и культуры, на предприятия города, в организации выставок и т.д.

Целенаправленная работа по формированию любви к родному городу, краю, культуре и традициям способствуют развитию личности в духе патриотизма, поэтому наша задача – научить детей любить свой город, свой родной край, больше узнавать о нём, уважать традиции, помнить его историю.

Научим ребёнка любить малую Родину –
значит, сумеем воспитать гражданина,
которому можно доверить страну.

На современном этапе, когда происходят значительные изменения в жизни общества, одним из основных направлений работы с подрастающим поколением становится патриотическое воспитание.

Патриотическое воспитание детей - это сложный педагогический процесс, в основе которого лежит развитие нравственных чувств.

Дошкольное детство – благоприятный период для приобщения ребёнка к национальной культуре. Поэтому очень важно начинать воспитывать настоящего патриота своей Родины именно в этом возрасте, когда ребенок начинает интенсивно развиваться в социальном плане. Этот период по своим психологическим особенностям наиболее благоприятен для формирования патриотизма, так как для детей дошкольного возраста характерны высокая восприимчивость, легкая обучаемость, безграничное доверие ко взрослым, стремление подражать им, эмоциональная отзывчивость и интерес ко всему окружающему.

Учреждения дошкольного образования, являясь начальным звеном системы образования, призваны формировать у детей первичные представления об окружающем мире, отношение к действительности, дать возможность им почувствовать себя с самых ранних лет гражданами своего отечества.

Целью патриотического воспитания является сформированность основ патриотизма как нравственного качества личности. Но это качество не возникает у людей само по себе. Это результат длительного целенаправленного воспитательного воздействия на человека, начиная с раннего возраста, который формируется под влиянием образа жизни, воспитательной работы в семье и дошкольном учреждении, в школе, в трудовом коллективе.

Формирование у дошкольников ценностного отношения к малой родине – один из аспектов патриотического воспитания.

Родина начинается с любви к той земле, на которой родился и живешь. Но просто любить родную землю недостаточно, необходимо знать историю, культуру, достопримечательности, заповедные уголки, то чем славится родной город, край, знаменитых земляков. У ребенка должно появиться чувство национальной гордости за свою малую родину. Поэтому нашей главной целью является воспитание гражданина, любящего и знающего свой город, край и все, что с ними связанно. Для достижения этой цели перед педагогами дошкольных учреждений ставится ряд задач:

- воспитание у ребенка любви и привязанности к своей семье, родному дому, земле, где он родился;

- формирование у дошкольников нравственных качеств личности через знакомство с историей и современностью родного города;

- формирование гражданской позиции и патриотических чувств к прошлому, настоящему и будущему родного края, гордости за свою малую родину;

- воспитание любви и уважения к своему народу, его обычаям, традициям;

- формирование основ экологической культуры, гуманного отношения ко всему живому через знакомство с природой родного края.

Успешность развития дошкольников при знакомстве с родным городом станет возможной только при условии их активного взаимодействия с окружающим миром эмоционально - практическим путем, т.е. через игру, труд, обучение, разные виды деятельности, свойственные дошкольному возрасту.

Чувство Родины начинается у ребенка с отношения к семье, к самым близким людям – к матери, отцу, бабушке, дедушке. Это корни, связывающие его с родным домом и ближайшим окружением. И хотя многие впечатления еще не осознаны им глубоко, но, пропущенные через детское восприятие, они играют огромную роль в становлении Родины. Все начинается с восхищения тем, что видит перед собой малыш, чему он изумляется. Формировать знания о семье следует уже в младшем возрасте: воспитывать внимательное отношение к родителям, поощрять умение называть имена членов семьи. Далее расширяя сведения о семье необходимо дать представления о родственных отношениях, затем и о сфере деятельности членов семьи и ее истории.

Постепенно ребенок знакомится с детским садом – учреждением находящимся в городе. Начиная с младшего дошкольного возраста, мы развиваем у детей положительное отношение к детскому саду, его общности с домом. Формируем уважительное отношение к сотрудникам детского сада, а начиная со средней группы знакомим с традициями детского сада, закрепляем представления ребенка о себе, как о части коллектива.

Знакомство с малой родиной начинается с младшей группы. Дети впервые знакомятся с названием своего города. Формируя интерес к малой родине в, дальнейшем следует побуждать к рассказыванию о том, какие впечатления дети получают от пребывания в парке, сквере и других объектах городской инфраструктуры. Формируя представления об улицах города, мы расширяем и углубляем знания детей о малой родине. Начиная со средней группы необходимо уделять внимания самым красивым местам города, его достопримечательностям. В старшем дошкольном возрасте – знакомить с информацией о замечательных людях, прославивших наш край, о культуре и традициях родного края.

Задача педагога - отобрать из массы впечатлений, получаемых ребенком, наиболее доступные ему: природа и мир животных дома (детского сада, родного края); труд людей, традиции, общественные события и т. д. Поэтому, начиная работу по воспитанию любви к родному краю, педагог обязан сам его хорошо знать. Он должен продумать, что целесообразнее показать и рассказать детям, особо выделив наиболее характерное для данной местности или данного края.

Надо показать ребенку, что родной город славен своей историей, традициями, достопримечательностями, памятниками, лучшими людьми.

В процессе работы происходит ознакомление дошкольников с историческим, культурным, национальным, географическим, природно-экологическим своеобразием родного города.

Воспитывая у детей любовь к своему городу, необходимо подвести их к пониманию, что их город - частица Родины, поскольку во всех местах, больших и маленьких, есть много общего:

• повсюду люди трудятся для всех;
• везде соблюдаются традиции: Родина помнит героев, защитивших ее от врагов;
• повсюду живут люди разных национальностей, совместно трудятся и помогают друг другу;
• люди берегут и охраняют природу;
• есть общие профессиональные и общественные праздники и т. д.

Первые представления о родной стране, которые получает ребенок в детском саду, должны включать в себя сведения о природе той местности, того края, где он живет, о разнообразной природе Беларуси, а также элементарные сведения об экономической и социальной структуре страны. Однако не всякие сведения такого характера в одинаковой мере способствуют воспитанию высших нравственных чувств. Поэтому при отборе познавательного материала педагог должен руководствоваться следующими принципами:

Основные принципы работы по нравственно-патриотическому воспитанию:

1. «Позитивный центризм» (отбор наиболее актуальных для ребёнка этого возраста знаний).

2. Непрерывность и преемственность педагогического процесса.

3. Рациональное сочетание разных видов деятельности, адекватный возрасту баланс интеллектуальных, эмоциональных и двигательных нагрузок.

4. Развивающий характер обучения, основанный на детской активности.

5. Принцип маятника (изучая историю своей улицы, дети связывают её с историей своего района, города, и наоборот, знакомясь с другими городами, они возвращаются к истории своего района и улицы).

6. Систематическое изложение материала идёт от близкого и понятного к более сложному.

7. Принцип спирали (когда дети, возвращаясь к тем или иным вопросам, событиям, фактам из года в год, углубляют свои познания).

Патриотическое воспитание дошкольников и прежде всего пробуждение у них любви к родному краю, наиболее успешно осуществляется при комплексном подходе к решению этой проблемы. Патриотическое воспитание включает в себя решение задач не только нравственного, но и трудового, умственного, эстетического, а также физического воспитания.

Комплексный подход к воспитанию у детей любви к своей Родине – это взаимосвязь различных аспектов, средств и методов воспитания.

Работа с детьми.

Знакомство дошкольников с родным городом и родной страной – процесс длительный и сложный. Он не может проходить от случая к случаю. Положительного результата можно достичь только систематической работой. Предлагаются различные виды образовательной деятельности, которые условно можно разделить следующим образом:

• образовательная деятельность, имеющая цель дать детям конкретные представления о родном крае на основе непосредственного восприятия (наблюдения, экскурсии, целевые прогулки) или опосредованно (рассказы воспитателя, чтение художественных произведений);
• образовательная деятельность, способствующая углублению и систематизации знаний детей (беседы, дидактические игры);
• образовательная деятельность, во время которой дети используют полученные знания и выражают свое отношение к явлениям общественной жизни (изобразительная деятельность, творческое рассказывание). 

Формы работы с детьми:

• тематические занятия;
• игровая деятельность (сюжетно-ролевая игра, развивающие игры, дидактические игры, настольно-печатные игры, режиссерская игра, подвижные игры);
• проведение праздников (развлечений);
• смотр - конкурсы, выставки детского творчества;
• организация экскурсий;
• беседы о родном городе и Родине;
• трудовая деятельность. 

Методы и приемы работы:

• наблюдения;
• разучивание песен и стихов о Родине, пословиц, поговорок, чтение сказок, прослушивание музыкальных произведений;
• использование иллюстраций, мультимедийных презентаций, детских произведений;
• ознакомление с произведениями народного творчества;
• обогащение и стимулирование детского творчества;
• привлечение детей к посильному общественно-полезному труду;
• воспитание уважения к ветеранам войны и труда.

Развивающая среда.

Создание предметно-развивающей среды базируется на принципах, которые положены в основу содержания учебной программы дошкольного образования, так как содержание учебной программы «ориентировано на развитие способностей детей в различных видах деятельности и создание оптимальных условий для стимулирования и поддержки эмоционального, нравственного и интеллектуального развития и саморазвития ребёнка, проявления самостоятельности, инициативности».

Моделирование предметно-пространственной среды должно быть основано на психолого-педагогических, санитарно-гигиенических, физиологических, эстетических данных. При моделировании предметной пространственной среды важно обеспечить интеграцию игрового оборудования этнографического содержания в разные игровые центры группы. Национальная направленность среды поможет детям осознать себя частью белорусского народа.

Составляющие развивающей среды:

• элементы народного декоративно-прикладного искусства в различных игровых уголках;
• макеты;
• схемы, модели;
• развивающие и дидактические игры;
• фотоальбомы;
• наглядно-дидактический материал;
• художественная литература;
• мини-музеи. 

Работа с родителями.

Не менее важным условием нравственно-патриотического воспитания детей является тесная взаимосвязь по данному вопросу с родителями.

Приступая к работе с семьей по вопросам ознакомления дошкольников с явлениями общественной жизни и воспитания основ патриотических чувств, воспитатели должны ознакомить родителей с работой детского сада по данному вопросу; раскрыть им значение семьи в развитии высших нравственных чувств дошкольников; установить преемственную связь между семьей и детским садом.

Именно родители на ярких примерах своей жизни, своего труда, отношения государства к детям показывают ребенку, что на него возлагают надежды не только родные, но и все общество, вся страна. Родина начинается с родного дома, улицы, поселка или города. Изучать с детьми места, где живешь, любить бродить по знакомым улицам, знать, чем они славятся, - задача, которая вполне по плечу родителям. Условия детского сада не всегда позволяют обеспечить непосредственное восприятие социальной жизни. И здесь на помощь могут прийти родители.

Патриотическому воспитанию детей в нашей стране уделяется большое внимание. Свою любовь к родным местам, знание того, чем знаменит родной край, страна, какова его природа, каким трудом заняты люди, взрослые передают детям.

Но никакие знания не дадут положительного результата, если воспитатель сам не будет восторгаться своей страной, своим народом, своим городом.

Большая роль по патриотическому воспитанию  отводится созданию условий, разнообразию приемов и методов в работе с детьми. Начинать работу по патриотическому воспитанию нужно с создания для детей теплой, уютной атмосферы. Каждый день ребенка в детском саду должен быть наполнен радостью, улыбками, добрыми друзьями, веселыми играми.

Во время работы с детьми по патриотическому воспитанию решаются следующие задачи:

• воспитание у ребенка любви и привязанности к своей семье, дому, детскому саду, улице, городу;
• формирование бережного отношения к природе и всему живому;
• воспитание уважения к труду;
• развитие интереса к русским традициям и промыслам;
• формирование элементарных знаний о правах человека;
• расширение представлений о городах Беларуси;
• знакомство детей с символами государства (герб, флаг, гимн);
• развитие чувства ответственности и гордости за достижения страны;
• формирование толерантности, чувства уважения к другим народам, их традициям.

Данные задачи решаются во всех видах детской деятельности: на занятиях, в играх, в труде, в быту — так как воспитывают в ребенке не только патриотические чувства, но и формируют его взаимоотношения со взрослыми и сверстниками. В детские годы формируются основные качества человека, поэтому важно напитать восприимчивую душу ребенка возвышенными человеческими ценностями, зародить интерес к истории Беларуси. Образовательную деятельность с воспитанниками проводить с использованием наглядного материала, в игровой форме. Использование игровых приемов повышает познавательную активность детей, создает эмоциональную атмосферу. Важно, чтобы дети воспринимали материал, активно думали. Этому способствуют такие методические приемы, как сравнение, вопросы, индивидуальные задания, обращения к опыту детей, дидактические игры.

Методы, используемые в работе с детьми по патриотическому воспитанию самые разнообразные и строятся на принципе от близкого к далекому, от простого к сложному. Также нужно учитывать психологические особенности детей (эмоциональное восприятие окружающего, образность и конкретность мышления, глубина и обостренность первых чувств, отсутствие в полной мере «чувства истории», понимание социальных явлений и др.).

Обязательно нужно связывать воспитательно-образовательную работу с окружающей общественной жизнью и теми ближайшими и доступными объектами, которые окружают ребенка.

В работе по патриотическому воспитанию можно использовать элементы различных технологий:

• игровые,
• информационные,
• коммуникативные,
• проблемные,
• развивающего обучения,
• проектные,
• ИКТ.

Метод проектов один из перспективных методов, способствующих решению проблемы патриотического воспитания, развивающий познавательный интерес, формирующий навыки сотрудничества. Основная его цель – развитие свободной творческой личности ребенка, возможность почувствовать себя исследователем, объединить детей, родителей. Использование информационно-коммуникационных технологий – актуальное и эффективное средство для патриотического воспитания дошкольников. Информационно-коммуникационные технологии используем при рассматривании наглядного материала, просмотре мультимедийных презентаций, мультфильмов, прослушивании песен и стихов и др.

Основными методами патриотического воспитания в младшей группе выступают:

• организация жизненных и игровых ситуаций, дающих возможность осваивать опыт доброжелательного отношения к близким, взрослым;
• инсценировок с игрушками, демонстрирующими образцы взаимоотношений в учреждении и в семье;
• наблюдение за отношением взрослых в учреждении;
• хороводные игры, игры-имитации;
• чтение стихов, потешек, сказок на тему доброты, любви к родителям;
• рассматривание иллюстраций, сюжетных картинок с изображением семьи, предлагает назвать членов семьи, их действия, выделить общее радостное настроение;
• рассматривание семейных фотографий и др.

В средней группе вовлекать детей в разговор о семье, семейных событиях. Рассматривая семейные фотографии, обращать внимание на черты их сходства с родителями, в семье все заботятся друг о друге. Увлекают детей игры на семейные темы, где разыгрываются различные сюжеты из жизни. Знакомить воспитанников со стихами, песенками, в которых отражаются события из жизни семьи, труд родителей. Организовать ситуации «добрых дел»: в подарок родителям сделать коллективную аппликацию, подарить рисунки. В старшем дошкольном возрасте у детей закладываются основы гражданственности, развивается интерес к Родине на эмоционально-чувственном уровне.

В старшей группе используются такие методические приемы патриотического воспитания, как:

• этические беседы о городе, родной стране, мире;
• экскурсии, наблюдения за деятельностью людей и общественными событиями;
• рассматривание иллюстраций об особенностях природы Беларуси, разных стран;
• знакомство с элементами национальной культуры;
• обсуждение и составление рассказов о профессиях родителей и горожан.

В работе с детьми старших групп применяются следующие методы:

• знакомство с символикой Республики Беларусь;
• игра-путешествие по городу, где вместе создают карту города, отражая на ней достопримечательности;
• рассматривание иллюстраций к сказкам народов Беларуси;
• стимулировать к собиранию коллекций и мини-музеев;
• придумывание сказок и историй о достопримечательностях родного города;
• совместная деятельность с детьми с картами и схемами;
• рассказ воспитателя об истории города, об архитектурных сооружениях, легенд, мифов.

Важно использовать все виды фольклора (сказки, песенки, пословицы, поговорки и т. д.). В фольклоре как нигде сохранились особенные черты белорусского характера, присущие ему нравственные ценности, представления о добре, красоте, правде, храбрости, трудолюбии. Большое место в приобщении детей к народной культуре занимают народные праздники и традиции, в которых отражаются накопленные веками тончайшие наблюдения за характерными особенностями времен года, погодными изменениями, поведением птиц, насекомых, растений, связанных с трудом и различными сторонами общественной жизни человека. Очень важно ознакомить детей с народной декоративной росписью, орнаментом, увлечь ребят национальным изобразительным искусством. Используя предлагаемые формы и методы патриотического воспитания, покажем детям красоту своего родного города, познакомим с талантом русского народа, научим детей любить свой город и свою страну, и гордиться тем, что они живут в такой прекрасной стране, как Беларуси. Патриотическое воспитание ребенка — сложный педагогический процесс. В основе его лежит развитие нравственных чувств.

Формирование патриотических чувств проходит эффективнее, если учреждение дошкольного образования  устанавливает тесную связь с семьёй. Необходимость подключения семьи к процессу ознакомления дошкольников с социальным окружением объясняется особыми педагогическими возможностями, которыми обладает семья и которые не может заменить дошкольное учреждение: любовь и привязанность к детям, эмоционально-нравственная насыщенность отношений, их общественная, а не эгоистическая направленность и др. Все это создаёт благоприятные условия для воспитания патриотических чувств.

В работе с родителями можно использовать разнообразные формы и методы:

• КВН;
• «Круглый стол»;
• семинары – практикумы;
• посиделки;
• конкурсы;
• выставки;
• походы;
• игровые программы;
• родительские собрания.

В патриотическом воспитании особенное значение имеет пример взрослых, близких людей. На конкретных примерах, фактах из жизни членов семьи необходимо проводить работу по ознакомлению с родным краем, начиная с того, что принято назвать «малой Родиной» и постепенно переходя к таким категориям как Отечество, «долг перед Родиной» и т.д.

Успеха в патриотическом воспитании можно достигнуть только, если сами взрослые будут знать и любить историю своей страны, своего города. Они должны уметь отобрать те знания, которые доступны детям дошкольного возраста, то, что может вызвать у детей чувство восторга и гордости. Но никакие знания не дадут положительного результата, если взрослый сам не будет восторгаться своей страной, своим народом, своим городом. При рождении ребенок - чистый лист, рисуй на нем, что хочешь. Вот и оставляют на этом листе свой след все, кто соприкасался с ребенком. Хорошо, если те, с кем общается маленький человек, умные, добрые, высоконравственные люди. Используя предлагаемые формы и методы патриотического воспитания, педагог покажет детям красоту своего родного города, познакомит с талантом белорусского народа, научит детей любить свой город и свою страну, и гордиться тем, что они живут в такой прекрасной стране, как Республика Беларусь.